Το πανηγύρι στο Ζαγόρι

Πανηγύρι στη Βίτσα το 2012

Για τις “παραδοσιακές” κοινότητες της υπαίθρου, τα πανηγύρια αποτελούσαν ανέκαθεν το ετήσιο σημείο αναφοράς, που προσδιορίζεται από τον κύκλο του χρόνου και το ορθόδοξο εορτολόγιο. Το πανηγύρι εκκινεί από τη γιορτή του Αγίου της κεντρικής εκκλησίας του χωριού, ενίοτε όμως και μιας μικρότερης εκκλησίας, ακόμη και ενός παρεκκλησίου, όταν είναι σκόπιμη η αποφυγή σύμπτωσης με το πανηγύρι γειτονικού χωριού. Από το ημερήσιο κοινό τραπέζι, μετά την εκκλησία, μέχρι τα πολυήμερα (νυκτερινά κυρίως) γλέντια, η εορταστική  δραματουργία του αποτελεί τόπο συνάντησης των μελών της κοινότητας, ντόπιων και ξενιτεμένων, και εγγράφει στη σημειολογία της τις αξίες των ανθρώπων στην εξέλιξή τους, δηλαδή τον ντόπιο πολιτισμό.

Η διοργάνωση του πανηγυριού, που ήταν άλλοτε υπόθεση των Εκκλησιαστικών επιτροπών, σήμερα επαφίεται στους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους ή στα καφενεία της κεντρικής πλατείας. Συντηρείται όμως ακόμη το ζαγορίσιο τυπικό, που προβλέπει την παραχώρηση της χορευτικής πρωτοβουλίας κατά την πρώτη ημέρα στους «ξένους» και κατά τη δεύτερη (ανήμερα της θρησκευτικής εορτής) στους χωριανούς. Η προτεραιότητα των τελευταίων μετατίθεται την τελευταία ημέρα όταν το πανηγύρι είναι τριήμερο, ενώ ακυρώνεται όταν το πανηγύρι είναι μονοήμερο, με το γλέντι να διοργανώνεται την παραμονή. Παλιότερα, ανήμερα της θρησκευτικής εορτής, συνηθίζονταν και η ημερήσια εκδοχή του, που συχνά περιελάμβανε μετά τον εκκλησιασμό και “επισκέψεις” στους εορτάζοντες, φυσικά με την συνοδεία  μουσικών.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι Ζαγορίσιοι, που ζουν ως επί το πλείστον στην πόλη, ξανανταμώνουν την θερινή περίοδο. Τα τοπικά πανηγύρια στο πλαίσιο αυτό κυριολεκτικά συνέχουν την κοινοτική ζωή, που κορυφώνεται με το γλέντι στον δημόσιο χώρο. Στο μεσοχώρι, η προαιώνια σκηνογραφία φιλοξενεί μια εξίσου προαιώνια δραματουργία, με τους συν-επιτελεστές να ξαναβρίσκουν κάθε χρόνο τις οικείες χειρονομίες της μουσικής και του χορού, με μια εκφραστικότητα ανεπιτήδευτη κι έξοχα φορτισμένη, και με μια νεολαία τόσο ζωντανή και  πάλλουσα, που κι ο πιο μακρινός επισκέπτης δεν γίνεται να μείνει ασυγκίνητος. Ιδιαίτερα την τελευταία ημέρα, "των χωριανών", και μάλιστα κατά τις πρωϊνές ώρες, με λίγη τύχη μπορεί ακόμα και σήμερα να γίνει κανείς μάρτυρας μιας καθαρτήριας επικοινωνιακής τελετουργίας, όπου η μουσική και ο χορός δεν είναι αναβίωση αλλά όρος επιβίωσης.

Γιώργος Κοκκώνης