Αρχιτεκτονική
Ανιχνεύοντας το ηπειρώτικο αρχιτεκτονικό τοπίο
Το τοπίο είναι αποτέλεσμα του δυναμικού συνδυασμού φυσικοχημικών, βιολογικών και ανθρωπιστικών στοιχείων, τα οποία αλληλεπιδρούν το ένα στο άλλο. Αποτελεί ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο και βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Καταγράφει, μεταξύ άλλων, το γεωγραφικό περίγυρο του ανθρώπου, τις κοινωνικές και οικονομικές δομές, καθώς και άλλους διάφορους παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να εξηγήσουν, μερικώς ή ολικώς, την οργάνωση του χώρου. Παράλληλα, η αρχιτεκτονική τέχνη, ως γενεσιουργός αιτία, θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης και ανάπλασης του τοπίου. Ως υλικό έργο, αποτυπώνει, πέρα από τη λειτουργία και τη ρύθμιση του χώρου, τις σχέσεις της κοινωνίας με τη φύση, καθώς και την εξέλιξή τους. Ως αφηρημένη έννοια, μετουσιωμένη στα έργα και τα τοπία της, παραπέμπει σε διακριτές ανθρωπογεωγραφικές και πολιτισμικές ενότητες. Ως πνευματικό γεγονός, εκφράζει, τέλος, ένα μεγάλο τμήμα του υλικού και πνευματικού πολιτισμού.
Η τέχνη της αρχιτεκτονικής του 17ου, 18ου και 19ου αι. στο Ζαγόρι
Το αρχιτεκτονικό έργο χρειάζεται απαραιτήτως ένα γεωγραφικό και ιστορικό προσδιορισμό, πέραν από τις αμιγείς απαιτήσεις της αρχιτεκτονικής τέχνης. Όχι τόσο, βεβαίως, γιατί η γεωγραφία και η ιστορία εντάσσονται κατά τον αυτό βαθμό στα μέσα πρόσληψης του αρχιτεκτονικού έργου, αλλ΄ όσο, γιατί ο χωρικός και χρονικός προσδιορισμός του άγει στη βέλτιστη ανάγνωση, αντίληψη και εκτίμηση της αρχιτεκτονικής τέχνης γεγονός, που υποδηλώνει και τη βαθύτερη γνώση της. Μάλιστα, η τελευταία, ήτοι η βαθιά γνώση της αρχιτεκτονικής τέχνης, αίρει τις όποιες πλάνες της κοινής γνώμης και ενδεχομένως της ακαδημαϊκής κοινότητας. Κατά συνέπεια, η ανάγκη ενός χωρικού και χρονικού προσδιορισμού στο αρχιτεκτονικό έργο επιβάλλει και συγχρόνως προδιαγράφει μια διαφορετική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής τέχνης. Μια τέτοια προσέγγιση, επί παραδείγματι, που δε στέκεται μόνο στην αισθητική, την πλαστική, τα δομικά υλικά, το σύστημα δόμησης, τη σύνθεση, τους όγκους ή τη λειτουργία του αρχιτεκτονικού έργου, αλλά και επεκτείνεται στο χώρο και το χρόνο, δηλαδή τη γεωγραφία και την ιστορία. Ποιο μέρος, όμως, της γεωγραφίας και της ιστορίας άπτεται της αρχιτεκτονικής τέχνης;
Η συγχρονική προσλαμβάνουσα της αρχιτεκτονικής τέχνης του 19ου αιώνα στο Ζαγόρι
Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η οικοδομική τέχνη στην Ήπειρο χαρακτηρίζεται, κατά γενικό τρόπο, από την κατάληξη μίας μακράς στον ιστορικό χρόνο εξελικτικής διαδικασίας, οι ρίζες της οποίας βυθίζονται στην περίοδο παρακμής του Δεσποτάτου. Την εποχή αυτή, πιο συγκεκριμένα, άπασες οι οικοδομήσεις στο Ζαγόρι έχουν, ήδη, πάρει τις τελικές μορφές τους, διαθέτοντας, ως αδιάψευστο μάρτυρά τους, μίαν ίδια και ιδιάζουσα αισθητική. Αυτή η σπάνια περίσταση των πραγμάτων στο Ζαγόρι, ήτοι, η κατάληξη της εξελικτικής διαδικασίας της οικοδομικής τέχνης, η ολοκληρωμένη και, προ παντός άλλου, τελική μορφή των οικοδομήσεων, η οικιστική συγκρότησή τους, καθώς και η ίδια και ιδιάζουσα αισθητική τους, συγκροτούν ένα ενιαίο, ομογενές, ομοειδές, αρραγές κι αδιαίρετο σύνολο πραγμάτων, επαρκή και ικανό, για έναν δόκιμο χαρακτηρισμό της αρχιτεκτονικής τέχνης στην αναφερόμενη συγκυρία. Επιπροσθέτως, τα σαφή χρονικά όρια της γέννησης, εξέλιξης και ολοκλήρωσης αυτής της ωραίας τέχνης, καθώς και τα ιστορικά όρια του Ζαγορίσιου φυσικού χώρου αποτελούν ισχυρά επιστημονικά τεκμήρια για τον ακριβή χρονικό και γεωγραφικό προσδιορισμό της.