Τo περιβάλλον

Ο ναός του Αγίου Τρύφωνα είναι τρίκλιτη βασιλική με τετράκλινη στέγη, στο κέντρο της οποίας εφάπτεται μικρός τρούλος. Στη βόρεια πλευρά υπάρχει ανοικτή στοά και στην βορειοανατολική κωδωνοστάσιο με την χρονολογία 1871. Ενδιαφέρον έχει το ξυλόγλυπτο τέμπλο με την συνήθη για τον 19ο αιώνα διακόσμηση: άνθη και ελικοειδείς βλαστοί στα θωράκια και στο επιστύλιο πτηνά τα οποία φέρουν στο ράμφος όφεις, δικέφαλοι αετοί, άγγελοι και τα ευαγγελικά σύμβολα. Οι φορητές εικόνες του τέμπλου ανάγονται επίσης, στον 19ο αιώνα.

Εκτύπωση

 

Ο Άγιος Νικόλαος είναι ο κεντρικός ενοριακός ναός του χωριού και βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία του οικισμού. Πρόκειται για επιβλητικό κτίσμα μεγάλων διαστάσεων και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης θολοσκέπαστης βασιλικής με τρούλο. Αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Καλύπτεται όπως όλοι οι ναοί της περιοχής με σχιστόπλακες και διακόπτεται από την έξαρση του τρούλου. Την τυπολογία του ναού συμπληρώνουν ο μεταγενέστερος γυναικωνίτης, καθώς επίσης και το περίστωο σε όλο το μήκος της νότιας πλευράς του ναού. Εγχάρακτη επιγραφή στην ξύλινη πόρτα της σημερινής εισόδου μαρτυρεί το έτος 1708, ενώ σε εντοίχια πλάκα αναγράφεται ότι το έτος 1753 έγιναν εκτεταμένες ανακαινίσεις στο ναό. Σύμφωνα με την επιγραφή στο δυτικό φουρνικό του βόρειου κλίτους, η τοιχογράφηση ξεκίνησε το 1783. Η κτητορική επιγραφή επάνω από τη σημερινή θύρα εισόδου πληροφορεί ότι ο τοιχογραφικός διάκοσμος είναι έργο των ζωγράφων Ιωάννη, Αναστασίου και Γεώργιου από το Καπέσοβο και ολοκληρώθηκε το 1787. Ο ναός αποτελεί ένα εξαίρετο δείγμα τέχνης του 18ου αιώνα: οι Καπεσοβίτες ζωγράφοι αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο την πολύμορφη αρχιτεκτονική του ναού και ανέπτυξαν ένα πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα με αφηγηματικά και δογματικά θέματα.

Η συντήρηση και ο καθαρισμός ολοκληρώθηκαν το 2000 και αποκαλύπτουν στους επισκέπτες-προσκυνητές ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό τοιχογραφημένο σύνολο, αντιπροσωπευτικό των αισθητικών προτιμήσεων του 18ου αιώνα.


Εκτύπωση

Ο Άγιος Νικόλαος βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του χωριού στο δρόμο που οδηγεί στο Μονοδένδρι. Ο ναός είναι σταυρεπίστεγος και κτίστηκε το 1612, όπως σημειώνεται στην εγχάρακτη επιγραφή σε πλάκα εντοιχισμένη στα νότια της εγκάρσιας καμάρας. Οι τοιχογραφίες ολοκληρώθηκαν λίγα χρόνια μετά το έτος 1618/19, σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου. Η ίδρυση και ιστόρηση του ναού πραγματοποιήθηκαν με συνδρομή και δαπάνη όλων των κατοίκων της Βίτσας και ίσως θα πρέπει να θεωρήσουμε μετόχους και τους κατοίκους του γειτονικού Μονοδενδρίου καθώς έως το 1763 τα δύο χωριά αποτελούσαν ενιαία κοινότητα. Ζωγράφος του κατάγραφου ναού είναι ο Μιχαήλ από το Λινοτόπι της Καστοριάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Λινοποπίτες ζωγράφοι, καθοριστικοί για την διαμόρφωση των αισθητικών τάσεων στην τέχνη του 17ου αιώνα, δραστηριοποιήθηκαν από το 1570 έως το 1656 σε μεγάλη γεωγραφική έκταση: στην Αιτωλία, στο Πήλιο, στην Ήπειρο κ.α. Από τους ποικίλους εικονογραφικούς κύκλους ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση των Αίνων στο δυτικό τμήμα της κατά μήκος καμάρας.

Ο ναός ήταν ενοριακός μέχρι το 1885.

 

Εκτύπωση

Ο ενοριακός ναός του Καπεσόβου είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τετράκλινη στέγη. Σύμφωνα με τη γραπτή κτιτορική επιγραφή, η οποία σώζεται επάνω από τη νότια θύρα ο ναός οικοδομήθηκε και ιστορήθηκε το 1793 με έξοδα του προεστού της πόλεως Ιωαννίνων και Ζαγορίου Ιωαννούτζου Αλεξίου Καραμεσίνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κείμενο είναι ορθογραφημένο και σε λόγιο ύφος. Σύμφωνα με την ίδια επιγραφή οι τοιχογραφίες και οι φορητές εικόνες στο τέμπλο και στα προσκυνητάρια είναι έργα των Καπεσοβιτών ζωγράφων Ιωάννη του Αθανασίου και του γιου του Αναστασίου Αναγνώστη. Οι τοιχογραφίες χωρίζονται σε τέσσερις ζώνες. Στη χαμηλότερη εικονίζονται ολόσωμοι άγιοι, στη δεύτερη άγιοι σε στηθάρια που περιβάλλονται από κληματίδες και στις δύο ανώτερες ευαγγελικές σκηνές. Το δυτικό τοίχο καταλαμβάνουν σκηνές από βίους των αγίων. Στο δυτικό άκρο του βορείου τοίχου εικονίζεται ο χορηγός Ιωαννούτζος του Αλεξίου, τον οποίο ευλογεί ο άγιος Νικόλαος, στηθαίος μέσα σε νεφέλη. Ο άγιος κρατεί στο αριστερό χέρι ειλητάριο με την επιγραφή ούτος ο περιφανής ανήρ εστι κτίτωρ του θείου αυτού ναού. Το τέμπλο, ο άμβωνας, ο επισκοπικός θρόνος, είναι ξυλόγλυπτα. Φέρουν επίχρυσες λεπτομέρειες και διακοσμούνται με ζωικά και φυτικά θέματα σε διάτρητη τεχνική. Στις δεσποτικές εικόνες μαρτυρείται η χρονολογία 1789, στοιχείο που υποδεικνύει ότι αυτό το έτος ξεκίνησε η ανέγερση του ναού.


Εκτύπωση

Ο μικρός μονόχωρος ναός βρίσκεται αριστερά του δρόμου που ενώνει το Καλπάκι με τον Ελαφότοπο. Δεν υπάρχει γραπτή μαρτυρία για το έτος κτήσης του ναού, ωστόσο από τον Ι. Λαμπρίδη αναφέρεται η χρονολογία 1623/4 για την ανέγερση του. Ο ναός ήταν αρχικά καμαροσκεπής αλλά σήμερα καλύπτεται με ξυλόστεγη οροφή. Ο νάρθηκας στα δυτικά είναι μεταγενέστερη προσθήκη. Το μεγαλύτερο τμήμα των τοιχογραφιών έχει καταστραφεί και σώζονται τμήματα του ζωγραφικού διακόσμου στον ανατολικό και βόρειο τοίχο. Ο διάκοσμος του ναού χρονολογείται στα τέλη του 16ου αιώνα.

Εκτύπωση

 

Ο ναός χτίστηκε στα 1770 σύμφωνα με την εγχάρακτη χρονολογία σε δύο φορητές εικόνες οι οποίες απεικονίζουν την Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα και τον Χριστό αντίστοιχα. Το τέμπλο κατασκευάστηκε στα 1809, σύμφωνα με επιγραφή. Ο ναός γκρεμίστηκε στα 1857 και στη θέση του κατασκευάστηκε ο νεότερος ναός κατά το 1857.

Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική με τοξωτή ανοικτή στοά στη νότια και δυτική πλευρά. Η πλίνθινη επιγραφή στον ανατολικό τοίχο μας πληροφορεί ότι ο ναός χρονολογείται στο έτος 1857. Το διάτρητο ξυλόγλυπτο τέμπλο με μοτίβα ζωικά, φυτικά και ανθρωπόμορφα ανάγεται στην ίδια περίοδο, ενώ οι δεσποτικές εικόνες χρονολογούνται το 1861. Ωστόσο στο ναό υπάρχουν και φορητές εικόνες των αρχών του 19ου αιώνα.

Εκτύπωση

Ο ναός του Αγίου Μηνά βρίσκεται νότια της πλατείας του χωριού και είναι μονόχωρο καμαροσκέπαστο σταυρεπίστεγο κτήριο. Στο αρχικό οικοδόμημα προστέθηκε νάρθηκας ορθογώνιας κάτοψης καλυμμένο με φουρνικό. Ο ναός σύμφωνα με ορισμένους μελετητές υπήρξε μονή. Δύο γραπτές επιγραφές καθορίζουν την χρονολόγηση των διαδοχικών ζωγραφικών φάσεων του ναού τον 17ο και τον 18ο αιώνα. Η επιγραφή που αναφέρεται στην παλαιότερη φάση του κυρίως ναού βρίσκεται στο βόρειο υπέρθυρο. Σύμφωνα με αυτή την επιγραφική μαρτυρία ο ναός τοιχογραφήθηκε στα 1619/20 από τους Λινοτοπίτες ζωγράφους Μιχαήλ και τον γιο του Κωνσταντίνο. Ο Μιχαήλ τοιχογράφησε επίσης τον Άγιο Νικόλαο στη Βίτσα. Οι τοιχογραφίες των δύο Λινοτοπιτών ζωγράφων είναι διαφωτιστικές για τον τρόπο που αφομοιώνονται οι αισθητικές αρχές και τα εκφραστικά μέσα της τέχνης του 16ου αιώνα στην Ήπειρο από ζωγράφους διαφορετικής καλλιτεχνικής και κοινωνικής συγκρότησης. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα χρονολογούνται στα 1734 και έγιναν από τους Γιαννιώτες ζωγράφους Αναστάσιο και Αλέξιο.

 

Εκτύπωση

 

Ο Άγιος Γεώργιος Νεγάδων είναι τρίκλιτη, μεγάλων διαστάσεων, ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα χτισμένη στην κεντρική πλατεία του χωριού. Ο Άγιος Γεώργιος Νεγάδων ακολουθεί την τυπική αρχιτεκτονική της βασιλικής τον 18οαιώνα, με την διαμόρφωση υπερώου επάνω από τον νάρθηκα, χώρος ο οποίος προοριζόταν για γυναικωνίτης, και προσθήκη περιστώου. Το επιβλητικό καμπαναριό, εξαγωνικής κάτοψης, με τοξωτά ανοίγματα στο ανώτερο τμήμα του, βρίσκεται στα βορειοανατολικά σε μικρή απόσταση από το ναό. Ο ναός είναι τρισυπόστατος, καθώς το βόρειο κλίτος αφιερώθηκε στην Αγία Τριάδα και το νότιο κλίτος της εκκλησίας στον άγιο Δημήτριο σε ανάμνηση παλαιότερων ναών στην περιοχή των Νεγάδων. Σε αυτό συνηγορεί η διαρρύθμιση του ανατολικού τοίχου του ιερού Βήματος, όπου εκτός από την κεντρική αψίδα διαμορφώνονται στη θέση της Πρόθεσης και του Διακονικού δύο ξεχωριστές τράπεζες. Ο ναός χτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού ο οποίος χρονολογείται στα τέλη του 17ουαιώνα. Η τοιχογράφηση του ναού ολοκληρώθηκε στις 10 Οκτωβρίου του 1795, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, η οποία βρίσκεται εσωτερικά επάνω από την βορινή θύρα εισόδου. Κτήτορας του ναούς μαρτυρείται ο διαπρεπής έμπορος Ματθαίος Γκίνου, ο οποίος κατοικούσε στις παραδουνάβιες περιοχές. Σύμφωνα με την ίδια επιγραφή οι τοιχογραφίες του ναού και οι φορητές εικόνες είναι έργα των Καπεσοβιτών ζωγράφων Ιωάννη και του γιου του Αναστασίου Αναγνώστη. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Νεγάδων είναι κατάγραφος. Όλες οι εσωτερικές επιφάνειες του κτηρίου είναι κοσμημένες με παραστάσεις οι οποίες διατάσσονται σε ζώνες και ορίζονται από κόκκινες ταινίες. Αξίζει να σημειωθεί η απεικόνιση των επτά Οικουμενικών Συνόδων στο βόρειο τοίχο, καθώς σπάνια ιστορείται ολοκληρωμένος αυτός ο εικονογραφικός κύκλος. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του Αγίου Γεωργίου Νεγάδων είναι έργο της ώριμης φάσης των ζωγράφων Ιωάννη και Αναστασίου και αποτυπώνει τις αισθητικές προτιμήσεις των «ταξιδεμένων» ηπειρωτών εμπόρων οι οποίοι είχαν έρθει σε επαφή με το ανανεωτικό πνευματικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον της Δύσης.


Εκτύπωση

 

Ο μονόχωρος ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή ο ναός τοιχογραφήθηκε στα 1855. Ωστόσο στο ξυλόγλυπτο τέμπλο οι φορητές εικόνες χρονολογούνται κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, στοιχείο το οποίο παραπέμπει στην ύπαρξη παλαιότερου ναού.

Εκτύπωση

Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Βλασίου, ο οποίος είναι ο πολιούχος του χωριού. Ο τρισυπόστατος ναός είναι αφιερωμένος εκτός του ομώνυμου αγίου, στον άγιο Δημήτριο και στην αγία Τριάδα.

Στα 1852 ο σημερινός ναός χρονολογείται πήρε την θέση ενός παλαιότερου, για τον οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικές με την χρονολόγησή του. Οι τοιχογραφίες ολοκληρώθηκαν το 1878 και είναι έργο του Χρήστου Εξαρχόπουλου.



Εκτύπωση

 

Πρόκειται για τον ενοριακό ναό του χωριού. Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και μικρό τρούλο επάνω από το κεντρικό κλίτος. Στη νότια πλευρά διατηρείται κλειστή στοά και ανοικτή στη βόρεια. Στην αψίδα διακρίνονται οι χρονολογίες 1704 και 1791. Τα κιονόκρανα στις τοξοστοιχίες του κυρίως ναού φέρουν γύψινα διακοσμητικά μοτίβα φυτών και δικέφαλων αετών. Αξιοσημείωτο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο με πλούσιο φυτικό και ζωικό διάκοσμο, χαρακτηριστικό του 18ου αιώνα.


Εκτύπωση

Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.

Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.

Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.

Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.

 Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.

 

Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000