Τo περιβάλλον
Ποώδες φυτό, με βλαστό ύψους μέχρι 1,5 μέτρων, πολύκλαδο, με φύλλα πτεροσχιδή, αγκαθωτά. Τα κεφάλια είναι επάκρια, με περίβλημα ωοειδές και περιβληματικά φύλλα με αραιό τρίχωμα. Τα ανθίδια είναι σωληνοειδή ρόδινου χρωματισμού.
Θάμνος φρυγανώδης, με ύψος μέχρι 1 μέτρο, εύοσμο, πυκνό. Φύλλα ωοειδή, αντοωειδή ή ελλειπτικά, χνουδωτά, με περιφέρεια κυματοειδή. Τα άνθη του είναι μεγάλα 4-6 εκατ., έμμισχα, ρόδινου - πορφυρού χρώματος, με 5 σέπαλα.
Φυτό γνωστό από την αρχαιότητα με τα ονόματα «κίσθος ο άρρην» όπως αναφέρει ο Θεόφραστος και «κίστος» ή «κίσσαρον» ή «κίσθαρον» του Διοσκουρίδη. Φυτό πλούσιο σε μια βαλσαμώδη ρητινική αρωματική ύλη, το λάδανο που παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν εναντίον της πανώλης.
Φρυγανώδης θάμνος, με ύψος μέχρι 30-80 εκατ., πράσινο, διάχυτο, με πολλές αστεροειδής τρίχες. Φύλλα ωοειδή ή προμήκη, χνουδωτά. Τα άνθη του είναι μεγάλα μήκους 4-5 εκατ., σε μακρύ ποδίσκο, κρεμαστά πριν ανοίξουν, λευκού χρώματος, με 5 σέπαλα, ωοειδή - καρδιοειδή, χνουδωτά.
Πιθανώς ο «κίσθος ο θήλυς» του Θεόφραστου. Φυτό που περιέχει μια αρωματική ύλη, το λάδανο που το χρησιμοποιούν στην αρωματοποιία και την σαπωνοποιία.
Φυτό πολυετές με αποξυλωμένο βλαστό, ισχυρό, σε μορφή έρπουσα ή αναρριχώμενη, μήκους μέχρι 6-9 μέτρα. Φύλλα πτερωτά, με φυλλάρια ωοειδή, λογχοειδή, οξύληκτα, καρδιοειδή στη βάση. Άνθη πολλά, λευκά με λεπτή μυρουδιά πικραμύγδαλου, σε μασχαλιαίες φόβες.
Πιθανώς η «αθραγένη» του Θεόφραστου. Τα νεαρά βλαστάρια της χρησιμοποιούνται σαν λαχανικό. Θεωρείται ότι έχει καθαρτικές ιδιότητες.
Μονοετής πόα, με βλαστό ισχυρό, ύψους 40-80 εκατ., με όρθιες διακλαδώσεις. Φύλλα πολυσχιδή σε ταινιοειδή τμήματα. Άνθη κυανά, ρόδινα σε επιμήκης, πολυανθείς ταξιανθίες βότρυ.
Πιθανώς το «δελφίνιον» του Διοσκουρίδη. Φυτό τοξικό, θεωρείται αντιασθματικό, κατά της δύσπνοιας, εντομοκτόνο και ακαριοκτόνο.
Είναι πολυετές φυτό, με βλαστό αναρριχώμενο ή έρποντα, πράσινο, λεπτό, λείο ή με λίγο χνούδι, ύψους 30-60 εκατ., με φύλλα μικρά σε σχήμα βέλους ή δόρατος και άνθη άσπρα ή ασπροκόκκινα σαν χωνάκια, ανά 1-2 στις μασχάλες των φύλλων.
Πιθανώς να πρόκειται για την «ιασιώνη» του Θεόφραστου και την «πρώτη ελξίνη» του Διοσκουρίδη.
Φυτό πολυετές, με βλαστό διακλαδιζόμενο, φύλλα βάσης τριχωτά, πτερόλοβα - λυροειδή, με τον ακραίο λοβό πλατειά ωοειδή, αραιά οδοντωτό. Τα ανώτερα είναι μικρά, βρακτιόμορφα. Κεφάλαια μικρά σε αραιούς κορύμβους. Άνθη κίτρινα, κοκκινωπά εσωτερικά.
Είναι πολυετές φυτό με βλαστό όρθιο, τριχωτό, ύψους 60-100 εκατ., με φύλλα εναλλασσόμενα, παλαμοειδή με 5-7 λοβούς, επίσης χνουδωτά και άνθη κοκκινωπά, μεγάλα.
Πιθανώς η «μαλάχη η κηπευτή» του Διοσκουρίδη. Το υπέργειο τμήμα του φυτού θεωρείται μαλακτικό, αποχρεμπτικό, καθαρτικό και διουρητικό. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα μετά από ερεθισμούς από τσουκνίδες όπου τοποθετώντας φύλλα μολόχας πάνω τους περνάει ο πόνος. Νεαρά φύλλα συλλέγονται και χρησιμοποιούνται σαν σαλατικό και σαν λαχανικό για χορτόπιτες.
Διετής ή πολυετής πόα, με βλαστούς απλωτούς, με όλα τα φύλλα σχεδόν ημικυκλικά, νεφροειδή, πριονωτά, με μεγάλο μίσχο. Άνθη λευκοιώδη, μικρά, σε μασχαλιαίες δέσμες.
Πολυετές φυτό, λείο ή τριχωτό, με βλαστό κούφιο, ύψους 10-40 εκατ. φύλλα σύνθετα από τρία αντωοειδή φυλλάρια. Άνθη ψυχόμορφα, κιτρινοπορφυρά, σε χαλαρές κεφαλιόμορφες ταξιανθίες.
Πιθανώς ο «λωτός ο ήμερος» του Διοσκουρίδη.
Πολυετές φυτό, πολύ χνουδωτό, εύοσμο, με βλαστό πολύκλαδο, ύψους 50-90 εκατ. φύλλα έμμισχα, λογχοειδή - προμήκη, σφηνοειδή στη βάση, οδοντωτά, με κοντό χνούδι. Άνθη κατά σπόνδυλους αραιανθείς.
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000