Τo περιβάλλον
Μονοετές φυτό, απλωτό ή ανερχόμενο, χνουδωτό, με βλαστούς ύψους 5-25 εκατοστά. Φύλλα παλαμοσχιδή σε 5-9 σφηνοειδής λοβούς, τρισχιδείς. Άνθη μικρά, με πέταλα ρόδινα - ιώδη, δισχιδή.
Είναι ετήσιο φυτό, με μακριές, στρωτές, εφαρμοστές τρίχες, με βλαστούς διάχυτους ή απλωτούς προς τα πάνω. Οι λοβοί των φύλλων είναι διπλάσιου μήκους του πλάτους τους, σφηνοειδής και τρισχιδής. Τα άνθη είναι πορφυρά ή ρόδινα με ποδίσκο 2-4 εκατοστά, μακρύτερο του κάλυκα. Πέταλα ακρόκοιλα, μακρύτερα λίγο του κάλυκα.
Πολύ όμορφο βολβώδες φυτό ύψους 15-25 εκατοστά, με μονά άνθη, κρεμάμενα σαν καμπάνες, με τρία εξωτερικά πέταλα μεγάλα λευκά σαν το χιόνι, περικλείοντας τρία μικρότερα λευκά με μια πράσινη κηλίδα στη βάση. Κάθε βλαστός έχει δυο λογχοειδή φύλλα που δεν έχουν εκπτυχθεί εντελώς όταν το φυτό είναι ανθισμένο. Οι βολβοί του γάλανθου χρησιμοποιούνται σαν εμετικοί.
Θάμνος ή δενδρύλλιο μέχρι 8 μ. ύψος με κλαδιά πρασινωπά ή τεφρωτά και φύλλα ωοειδή, οξύληκτα, βραχύμισχα και με αραιό τρίχωμα στις μασχάλες των νευρώσεων. Τα άνθη είναι κίτρινα, μικρά, σε ροζέτες και παρουσιάζονται πριν από τα φύλλα αρχές Ανοίξεως δίνοντας στο φυτό μια κατακίτρινη όψη, μια κηλίδα χρώματος, την εποχή που όλα τα δένδρα είναι γυμνά.
Ο καρπός του είναι ερυθρός με ξινή, στυφή γεύση και όταν είναι εντελώς ώριμος τρώγεται σαν φρούτο ή χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ζελέδων. Επίσης αποξηραμένοι διατηρούνται όλο τον χρόνο και χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αφεψήματος αλλά και ενός ηδύποτου σαν λικέρ βάζοντας τους καρπούς αυτούς μέσα σε μπουκάλι με τσίπουρο και αφήνοντάς το στον ήλιο για αρκετές ημέρες. Αφού στραγγιστεί παίρνουμε ένα ποτό κόκκινου χρώματος. Η κρανιά επίσης ήταν χρήσιμη γιατί έδινε γερούς ευθυτενείς βλαστούς οι οποίοι χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή μπαστουνιών. Επίσης καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό για το στιλβό του φύλλωμα, τα άφθονα κίτρινα άνθη και τους ερυθρούς καρπούς του το φθινόπωρο. Αναφέρεται σαν «κράνεια» στην Ιλιάδα και από τον Θεόφραστο.
Φυτό ύψους 10-50 εκατ. αραιά τριχωτό, μονοετές. Τα φύλλα της βάσης είναι πτερόλοβα, σπάνια ακέραια. Τα άνθη είναι μικρά με 4 πέταλα και λευκά. Παρουσιάζεται σε αγρούς της πεδινής και ημιορεινής ζώνης. Χαρακτηριστικό της είναι οι καρποταξίες της που μοιάζουν με μικρές καρδιές.
Η καψέλλα περιέχει χολίνη, ακετυλοχολίνη, τυραμίνη δυοσμίνη, κλπ. και σαν αφέψημα χρησιμοποιείται για την υπέρταση και για εσωτερικές αιμμοραγίες.
Πολυετές φυτό με φύλλα 10-60 χιλ. μήκους, αραιά πριονωτά στην περιφέρεια, χνουδωτά, με ένα νεύρο συγκεντρωμένα σε ρόδακες. Έχει ανθικά κεφάλια 15-30 χιλ. με γλωσσοειδή ανθίδια λευκά, συχνά με πορφυρή απόχρωση στο κάτω μέρος. Οι ανθικοί ποδίσκοι είναι χωρίς φύλλα.
Φυτό πολυετές με ρίζωμα, με βλαστό όρθιο ή ανερχόμενο, λείο, με φύλλα δερματώδη, τα κατώτερα με μεγάλο μίσχο, ωοειδή - λογχοειδή, στη βα΄ση καρδιοειδή, τα ανώτερα με μικρό μίσχο, πριονωτά. Άνθη κυανοιώδη, σε επιμήκη σταχυόμορφο βότρυ.
Φυτό με κονδυλώδες ρίζωμα σφαιρικό, λείο. Φύλλα ακέραια ή αβαθώς και ακανόνιστα οδοντωτά, καρδιοειδή ή νεφροειδή. Άνθη ροδόχρωμα ή λευκωπά, με κόκκινη κηλίδα στη βάση.
Μεγάλος θάμνος ή δενδράκι, η γνωστή φουντουκιά σε άγρια μορφή, που το ύψος του δεν ξεπερνά συνήθως τα 5 μέτρα. Έχει φύλλα ωοειδή, σχεδόν στρογγυλά, μυτερά στην άκρη, τριχωτά με περιφέρεια οδοντωτή και οδόντες χωρισμένους σε μικρά δοντάκια. Τα αρσενικά άνθη βγαίνουν πολλά μαζί σε κρεμαστούς ίουλους που το χειμώνα δίνουν μια ξεχωριστή καλλωπιστική αξία στο φυτό. Τα θηλυκά βγαίνουν 2-5 μαζί. Οι καρποί είναι τα φουντούκια, που το καθένα τους είναι κλεισμένο σ’ ένα πράσινο κύπελλο. Το κύπελλο σκεπάζει ολόκληρο το καρπό εκτός του πάνω μέρους και έχει χείλη οδοντωτά ή σχισμένα σε πολλά τμήματα.
Αναμφίβολα η «καρύα η ηρακλεωτική» του Θεόφραστου. Ο καρπός του, το φουντούκι, τρώγεται όχι μόνο από τον άνθρωπο αλλά αποτελεί μια σημαντική τροφή για πολλά άλλα ζώα του δάσους.
Φυτό πολυετές, βολβώδες, με βολβό μεγάλο μεγέθους καρυδιού, και 4 ή περισσότερα φύλλα που εκπτύσσονται την άνοιξη και όχι την περίοδο ανθίσεως. Τα άνθη είναι μεγάλα ρόδινα, με πέταλα μήκους 4-7 εκατ.
Εντυπωσιακό φυτό κατά την ανθοφορία του μέσα στο φθινόπωρο. Πιθανώς το «Κολχικόν» του Διοσκουρίδη. Όλο το φυτό είτε χλωρό είτε ξερό, περιέχει την κολχικίνη, μια ουσία δηλητηριώδη, πολύ τοξική, η οποία σε πολύ μικρές ποσότητες μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον των ρευματισμών, αρθριτικά, νευραλγίες και πόνους φλεβίτιδας.
Διετές φυτό, ύψους 0,50-2 μέτρα, με πυκνό, λευκό ή κιτρινωπό χνούδι. Φύλλα τα κατώτερα ελλειψοειδή ή λογχοειδή και τα ανώτερα ελλειψοειδή οξύληκτα. Άνθη έντονα κίτρινα, σχηματίζουν επιμήκη αραιό στάχυ.
Φυτό φαρμακευτικό, πλούσιο σε βλεννώδης ουσίες, θεωρείται διουρητικό, ναρκωτικό, μαλακτικό, καταπραϋντικό, αντιβηχικό. Επίσης καλλιεργείται και σαν καλλωπιστικό.
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000