Τo περιβάλλον
Πολυετές φυτό, πολύκλαδο, με βλαστούς ύψους 50-100 εκατ., ελαφρά τριχωτή. Φύλλα καρδιοειδή, μεγάλα, πριονωτά, τα κατώτερα και τα μεσαία έμμισχα, τα ανώτερα επιφυή. Άνθη μικρά, ελαφρά κυανά ανά 2-6 κατά σπόνδυλο σχηματίζοντας μακριά ταξιανθία βότρυ.
Φυτό μεγάλο, χνουδωτό, με ρίζα παχιά, με βλαστό όρθιο. Τα κατώτερα φύλλα είναι μεγάλα, έμμισχα, ωοειδή ή προμήκως καρδιοειδή. Άνθη απέταλα, πράσινα ή κοκκινωπά, έμμισχα.
Φυτό λαχανευόμενο, τα φύλλα του χρησιμοποιούνται αντί για σπανάκι.
Φυτό σχεδόν ποώδες, με κλαδιά κυλινδρικά, χνουδωτά με μικρά και τριχοειδή αγκάθια. Φύλλα τρίφυλλα, με φυλλάρια οδοντωτά, το μεσαίο ρομβοειδές και τα πλάγια ωοειδή, λεπτά, πράσινα, χνουδωτά. Ανθοφόρα κλαδιά όρθια, μήκους 20-30 εκατ., με 2-8 άνθη σε μικρούς κορύμβους. Άνθη λευκά, προμήκη. Καρπός συγκάρπιο (βατόμουρο), κοκκινωπό κατά την ωρίμανση.
Θάμνος ύψους 3-4 μέτρα, με άγονα κλαδιά τοξοειδή, χνουδωτά, με ισχυρά αγκάθια. Φύλλα σύνθετα, με 3-5 πλατιά ωοειδή φυλλάρια, πράσινα. Άνθη ροδόχρωμα, σε επιμήκης, αγκαθωτές φόβες. Καρπός σε συγκάρπιο, μαύρο ή γαλανόμαυρο κατά την ωρίμανση.
Αναμφίβολα πρόκειται για τον «βάτο» ή «χαμαίβατο» του Θεόφραστου. Ο καρπός του τρώγεται ευχάριστα από τον άνθρωπο και τα ζώα. Χρησιμοποιείται επίσης και για παρασκευή γλυκού και μαρμελάδας αλλά και είδους λικέρ με τσίπουρο. Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται σαν κατάπλασμα σε πληγές.
Θάμνος ύψους 2-3 μέτρα, με τοξωτά κλαδιά και ισχυρά αγκάθια. Φύλλα σύνθετα, με 5 ωοειδή φυλλάρια, σκούρα πράσινα, πριονωτά. Άνθη ροδόχρωμα ως λευκά, σε επιμήκης απλούς ή σύνθετους βότρυς. Ο καρπός είναι δρύπη σε συγκάρπιο, μαύρου χρώματος.
Είναι φυτό πολυετές, με βλαστό όρθιο, χνουδωτό, απλό ή διακλαδιζώμενο. Φύλλα χνουδωτά, ακέραια ή ελαφρά οδοντωτά, τα παράριζα μεγάλα, ελλειψοειδή - προμήκη, τα του βλαστού λογχοειδή - προμήκη, επιφυή, καρδιοειδή στη βάση. Άνθη κίτρινα σε κεφάλια που σχηματίζουν κόρυμβο.
Είναι πολυετής πόα, με βλαστούς όρθιους ή ανερχόμενους, ύψους 10 - 40 εκατ., τριχωτούς. Τα κατώτερα φύλλα είναι ελλειπτικά, προμήκη, έμμισχα, τα ανώτερα συνήθως πτερόλοβα, ένα ζεύγος φύλλα περιβάλλει τη βάση του στάχεως. Άνθη σε στάχυ χρώματος λευκοκίτρινο.
Φυτό με ωραίο άρωμα, που καλλιεργείται σαν καλλωπιστικό σε βραχώδεις περιοχές, το αφέψημά του χρησιμοποιείται κατά της δυσεντερίας.
Είναι διετής ή πολυετής πόα ύψους 10 - 30 εκατ., με ρίζωμα κοντό και βλαστούς αραιά χνουδωτούς, ανερχόμενους με λίγα φύλλα. Φύλλα ωοειδή ή προμήκη, έμμισχα, ακέραια ή αβαθώς οδοντοτά. Άνθη μικρά, κυανοιώδη σε ακραίο στάχυ.
Θεωρείται αιμοστατική και βοηθάει στην επούλωση των πληγών και των τραυμάτων.
Είναι πολυετές φυτό, με ανθοφόρο βλαστό, όρθιο, ύψους 15-30 εκατ., φύλλα αυγοειδή με μεγάλο μίσχο, πολλά μαζί που σχηματίζουν στη βάση του φυτού ρόδακα και άνθη μικρά, σταχτιά, σε ακραίους στάχεις. Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα. Το αναφέρουν πιθανώς σαν «αρνόγλωσσον το μείζον» ο Διοσκουρίδης, σαν «αρνόγλωσσον» ο Θεόφραστος και ο Γαληνός που το χρησιμοποιούσαν ως κολλύριο, ενώ ο Πλίνιος και άλλοι το συνιστούσαν κατά της φυματιώσεως. Χρησιμοποιούνται οι ανθοφόροι βλαστοί και κυρίως τα φύλλα του που θεωρούνται επουλωτικά, διουρητικά, υποτασικά, καθαρτικά, μαλακτικά και αιμοστατικά.
Φυτό πολυετές ύψους 10- 60 εκατ., πράσινο με βραχύ ρίζωμα. Τα φύλα είναι σχεδόν λεία, σπάνια ελαφρά τριχωτά, λογχοειδή, οξύληκτα, στενεύουν προς μακρύ μίσχο και έχουν 3 - 7 ισχυρά νεύρα. Οι ποδίσκοι των στάχεων είναι χνουδωτοί και πολύ μακρύτεροι από τα φύλλα. Ο στάχυς είναι ωοειδής ή προμήκης, 2 - 5 εκατ. μήκους με στεφάνη και ανθήρες λευκούς.
Πιθανώς ο «κύνωψ» του Θεόφραστου. Θεωρείται διουρητικό και χρησιμοποιείται από τη λαϊκή ιατρική κατά των νευρικών παθήσεων.
Ποώδες φυτό, με βλαστό ύψους 20-50 εκατοστά, πολύκλαδο, με φύλλα πτεροσχιδή, αγκαθωτά. Τα κεφάλια είναι επάκρια, με περίβλημα ωοειδές ή σφαιρικό και περιβληματικά φύλλα που καταλήγουν σε αγκάθι. Τα ανθίδια είναι σωληνοειδή ερυθρού ως ιώδους χρωματισμού.
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000