Τo περιβάλλον
Πολυετές φυτό, λείο ή τριχωτό, με βλαστό κούφιο, ύψους 10-40 εκατ. φύλλα σύνθετα από τρία αντωοειδή φυλλάρια. Άνθη ψυχόμορφα, κιτρινοπορφυρά, σε χαλαρές κεφαλιόμορφες ταξιανθίες.
Πιθανώς ο «λωτός ο ήμερος» του Διοσκουρίδη.
Διετής ή πολυετής πόα, με βλαστούς απλωτούς, με όλα τα φύλλα σχεδόν ημικυκλικά, νεφροειδή, πριονωτά, με μεγάλο μίσχο. Άνθη λευκοιώδη, μικρά, σε μασχαλιαίες δέσμες.
Είναι πολυετές φυτό με βλαστό όρθιο, τριχωτό, ύψους 60-100 εκατ., με φύλλα εναλλασσόμενα, παλαμοειδή με 5-7 λοβούς, επίσης χνουδωτά και άνθη κοκκινωπά, μεγάλα.
Πιθανώς η «μαλάχη η κηπευτή» του Διοσκουρίδη. Το υπέργειο τμήμα του φυτού θεωρείται μαλακτικό, αποχρεμπτικό, καθαρτικό και διουρητικό. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα μετά από ερεθισμούς από τσουκνίδες όπου τοποθετώντας φύλλα μολόχας πάνω τους περνάει ο πόνος. Νεαρά φύλλα συλλέγονται και χρησιμοποιούνται σαν σαλατικό και σαν λαχανικό για χορτόπιτες.
Πολυετές φυτό, πολύ χνουδωτό, εύοσμο, με βλαστό πολύκλαδο, ύψους 50-90 εκατ. φύλλα έμμισχα, λογχοειδή - προμήκη, σφηνοειδή στη βάση, οδοντωτά, με κοντό χνούδι. Άνθη κατά σπόνδυλους αραιανθείς.
Είναι μικρός θάμνος, με βλαστό όρθιο ή ορθιοπλάγια, με πολλά αγκάθια, ύψους 25 - 65 εκατ., φύλλα τρίφυλλα με φυλλαράκια αυγοειδή, προμήκη, οδοντωτά πολύ πράσινα και άνθη ροδίζοντα, στις μασχάλες των φύλλων.
Από την αρχαιότητα οι ρίζες του χρησιμοποιούνταν ως διουρητικές και ορεκτικές.
Θεωρείται επίσης ότι είναι λιθοδιαλυτές, αντιικτερικές, αντιρευματικές και αντιαρθριτικές.
Φυτό πολυετές ύψους 10- 50 εκατ., με μακρύ ρίζωμα, έρπον. Τα φύλλα είναι επιμήκη, λογχοειδή, αραιά και αβαθή οδοντωτά και έχουν 7 νευρώσεις. Οι ποδίσκοι των στάχεων είναι πολύ μακρύτεροι από τα φύλλα. Ο στάχυς είναι κυλινδρικός με στεφάνη και ανθήρες λευκούς.
Θεωρείται διουρητικό και χρησιμοποιείται από τη λαϊκή ιατρική κατά των νευρικών παθήσεων.
Παρασιτικό φυτό, στις ρίζες του κισσού, με βλαστό λεπτό, ύψους 10-50 εκατοστά, τριχωτό, διογκωμένο στη βάση του με λέπια μήκους 1-2 εκατοστά. Άνθη λευκοϊώδη, σε αραιό μακρύ στάχυ.
Είναι πολυετής πόα, με βλαστό όρθιο, τετραγωνικό, πολύκλαδο, τριχωτό, ύψους 20 - 50 εκατ., φύλλα αντίθετα, έμμισχα, αυγοειδή ή ελλειψοειδή, ελαφρά πριονωτά και άνθη άσπρα σε ακραίους κόρυμβους.
Η ρίγανη είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις όρος και γάνος (λαμπρότητα), δηλ. είναι φυτό που λαμπρύνει το βουνό. Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία της γαστραλγίας, παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος κ.ά. Περιέχει αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και φαρμακοποιία, ενώ ως ξηρή δρόγη χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα σε πολλά φαγητά. Επίσης θεωρείται τονωτική, ευστόμαχη, καθαρτική. Πιθανώς η «αγριορίγανος» του Διοσκουρίδη και η «ορίγανη η μέλαινα» του Θεόφραστου.
Διετές φυτό, με βλαστό λεπτό, με απλωτές διακλαδώσεις, ύψους 30-80 εκατοστά. Φύλλα μαλακά, λεπτά, τα κατώτερα προμήκη δις πτερωτά. Άνθη λευκά, το κεντρικό του σκιαδίου με πορφυροϊώδες χρωματισμό. Σκιάδια μεγάλα, με 20-40 ακτίνες, που μαζεύει κατά την ωρίμανση.
Το γνωστό και καλλιεργούμενο καρότο στην άγρια μορφή του. Από τον Διοσκουρίδη αναφέρεται ως «σταφυλίνος».
Είναι μικρός θάμνος, με βλαστό όρθιο πολυδιακλαδιζώμενο, με πολλά αγκάθια, ύψους 20 - 60 εκατ., φύλλα τρίφυλλα με φυλλαράκια αυγοειδή, προμήκη, οδοντωτά. Άνθη σε ζεύγη σχηματίζοντας στενό ακραίο βότρυ, ρόδινα.
Είναι πολυετές φυτό, με βλαστό όρθιο, με πολύ άσπρο χνούδι, τετραγωνικό, ύψους 40-70 εκατ., με φύλλα επιφυή, προμήκη ή λογχοειδή, πριονωτά, άσπρα χνουδωτά τουλάχιστο στην κάτω επιφάνεια και άνθη ρόδινα ή ιώδη πολύ μικρά σε ακραίους κυλινδρικούς βότρεις.
Πιθανώς η «Τρίτη καλαμίνθη» του Διοσκουρίδη. Το υπέργειο τμήμα του φυτού περιέχει αιθέριο έλαιο για χρήση στην αρωματοποιία και στην σαπωνοποιία. Επίσης χρησιμοποιείται σαν αφέψημα.
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000