Τo περιβάλλον
Βρίσκεται νότια του Τσεπέλοβου στη περιοχή «Άνθα» και γεφυρώνει το Σκαμνελιώτικο ρέμα. Ο Ι.Λαμπρίδης αναφέρει ότι το έκτισε το 1804 ο Τσεπελοβίτης Λάμπρος Χάτσιος [1]. Το γεφύρι βοηθούσε τις μετακινήσεις από το Τσεπέλοβο προς τους Κήπους και τα Γιάννενα.
Είναι μονότοξο και στο τοιχίο της βόρειας πλευράς του υπήρχε ανακουφιστικό τόξο που σφραγίστηκε. Το λιθόστρωτο οδόστρωμά του έχει στηθαίο από πυκνά τοποθετημένους αρκάδες, μόνο στο τμήμα πάνω από την καμάρα.
Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1260/30653/2-7-1982 - ΦΕΚ 628/Β/26-8-1982).
Το συναντάμε αν ακολουθήσουμε τον χωματόδρομο που ξεκινάει πίσω από το γήπεδο του Τσεπελόβου και κατηφορίζει για 2,3 χιλιόμετρα μέχρι το γεφύρι.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 80)
Συντεταγμένες: Ν 39.887800 Ε 20.82384 / 39°53'16.1"N 20°49'25.8"E
Βρίσκεται έξω από τους Κήπους και γεφυρώνει το Μπαγιώτικο ρέμα. Το όνομά του προέρχεται από τον γειτονικό εκκλησιαστικό μύλο που υπάρχει ανακαινισμένος μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με την επιγραφή που υπήρχε πάνω από το μεσόβαθρό του, κατασκευάστηκε το 1748. Εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις προς τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις της περιοχής και όσους ήθελαν να πάνε από τους Κήπους στην Ελάτη και στη συνέχεια στα Γιάννενα.
Είναι τρίτοξο, με τα δύο μεγαλύτερα τόξα του να έχουν άνοιγμα περίπου 9 μέτρων το καθένα, ενώ η τρίτη μικρότερη ψευδοκαμάρα έχει άνοιγμα 3 μέτρα. Για στηθαία έχει κάθετους, ψηλούς αρκάδες. Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1260/30653/2-7-1982 - ΦΕΚ 628/Β/26-8-1982).
Για να το βρούμε, ακολουθούμε τον δρόμο από την πλατεία των Κήπων προς Νεγάδες για 250 μέτρα. Στρίβουμε δεξιά στον χωματόδρομο, που μας κατεβάζει μετά από 200 μέτρα στο ποτάμι, μπροστά από το γεφύρι.
Συντεταγμένες: Ν 39.8613503 Ε 20.7948648 / 39°51'40.9"N 20°47'41.5"E
Το γεφύρι αυτό βρίσκεται κάτω από την Ελάτη και γεφυρώνει το ρέμα του χωριού που τα νερά του, μέσω του Ξηροπόταμου, καταλήγουν στην χαράδρα του Βίκου. Το όνομά του προέρχεται από τον παρακείμενο νερόμυλο που ανήκε στην εκκλησία. Ο Ι.Λαμπίδης αναφέρει ότι για την κατασκευή του ο Δημήτριος Ξυνός διέθεσε 1000 γρόσια [1]. Το γεφύρι βοηθούσε τις μετακινήσεις των κατοίκων της Ελάτης προς τα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου.
Είναι μονότοξο με κοντούς, αραιά τοποθετημένους διακοσμητικούς αρκάδες.
Για να το προσεγγίσουμε, ακολουθούμε από το χωριό το μονοπάτι προς Άγιο Μηνά (υπάρχει ενημερωτική πινακίδα στον κεντρικό δρόμο του χωριού που υποδεικνύει την κατεύθυνση) και φτάνουμε σ' αυτό μετά από 700 μέτρα κατηφορικής πορείας. Εναλλακτικά, μπορούμε να φτάσουμε στο γεφύρι από την αντίθετη πλευρά. Συγκεκριμένα, να ακολουθήσουμε το μονοπάτι που ξεκινάει στα δεξιά του δρόμου Ασπραγγέλοι–Διλόφο (1,8 χιλιόμετρα μετά την διασταύρωση για Κήπους- Μονοδένδρι) όπου το συναντάμε ύστερα από εύκολη πορεία ενός χιλιομέτρου.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 98)
Συντεταγμένες: Ν 39.831240 Ε 20.74821 / 39°49'52.5"N 20°44'53.6"E
Βρίσκεται ανάμεσα στο Μεγάλο και το Μικρό Πάπιγκο και γεφυρώνει το ρέμα ή "Λάκκο" όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι που καταλήγει στον Βοϊδομάτη. Ο Ι.Λαμπρίδης [1] αναφέρει ότι κτίστηκε το 1854 με δαπάνη του Αναστάσιου Λώλη. Εξασφάλιζε την επικοινωνία των δύο οικισμών του Πάπιγκου.
Η μοναδική του καμάρα είναι θεμελιωμένη πάνω στις βράχινες πλευρές του στενού ρέματος. Στο γεφύρι έχουν γίνει μεταγενέστερες εργασίες συντήρησης και έχει προστεθεί στηθαίο με τσιμεντένιους ορθοστάτες και μεταλλικά κάγκελα.
Το συναντάμε αν ακολουθήσουμε τον δρόμο από το Μεγάλο προς το Μικρό Πάπιγκο για 1000 μέτρα και στρίψουμε δεξιά, σε παλιό καλντερίμι, για άλλα 100 μέτρα.
[1] «Ζαγοριακά» Ι. Λαμπρίδης, , 1870 (σελίδα 24)
Συντεταγμένες: Ν 39.9710499 Ε 20.72623 / 39°58'15.8"N 20°43'34.4"E
Βρίσκεται νοτιοδυτικά των Νεγάδων στην περιοχή της Μεγάλης Στερνίτσας. Γεφυρώνει το Νεγαδιώτικο ρέμα, λίγα μέτρα πριν αυτό ενωθεί με το Μπαγιώτικο ρέμα. Ονομάζεται έτσι, επειδή κατά την παράδοση στο σημείο εκείνο δίδαξε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις από Κήπους προς τα Ριζιανά.
Είναι μονότοξο με χαμηλούς αρκάδες, αραιά τοποθετημένους. Το γεφύρι έχει υποβαθμιστεί πολύ αισθητικά, αφενός εξ' αιτίας του αυτοκινητόδρομου που φτιάχτηκε σε απόσταση μόλις 3 μέτρων από την κατάντη πλευρά του, αφετέρου από τον τσιμεντένιο υδραύλακα που ακουμπάει πάνω στην ανάντη πλευρά του, δίνοντας την εντύπωση πως το γεφύρι πνίγεται ανάμεσα στις δύο σύγχρονες κατασκευές και το κάνουν να φαίνεται πολύ μικρότερο από ότι πραγματικά είναι.
Το συναντάμε σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τους Κήπους προς Φραγγάδες, στα αριστερά του δρόμου.
Συντεταγμένες: Ν 39.84524 Ε 20.81285 / 39°50'42.9"N 20°48'46.3"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κήποι και Δίλοφο και γεφυρώνει το ρέμα της Ντόβρης που ξεκινάει από τις πλαγιές του Μιτσικελίου και καταλήγει στο Μπαγιώτικο ρέμα. Το γεφύρι βρίσκεται πάνω στο παλιό μονοπάτι που ένωνε τους Κήπους με το Δίκορφο. Σύμφωνα με τον Ι.Λαμπρίδη[1] το έκτισε ο Γ.Κ. Μπεζεργιάννος το 1849, μαζί με το επόμενο γεφύρι στον ίδιο δρόμο και κόστισαν και τα δύο 4000 γρόσια.
Είναι θεμελιωμένο πάνω στις βράχινες πλάκες της κοίτης του ρέματος. Είναι μονότοξο, χωρίς προστατευτικό στηθαίο.
Το συναντάμε μετά από το γεφύρι της Σιώμενας σε απόσταση περίπου 1,5 χιλιομέτρου. Εναλλακτικά, μπορούμε να το προσεγγίσουμε από την πλευρά των Κήπων. Ακολουθώντας τον δρόμο από Κήπους προς Φραγγάδες για 3 χιλιόμετρα και αφού προσπεράσουμε την διασταύρωση των Νεγάδων, αφήνουμε το αυτοκίνητο. Συνεχίζουμε με τα πόδια δεξιά, σε μονοπάτι που κινείται παράλληλα με την παλιά περίφραξη ενός κτήματος για να φτάσουμε αμέσως στο πρώτο γεφύρι της Ντόβρης. Από εδώ συνεχίζουμε ίσια και παράλληλα με το ρέμα, αρχικά σε δύσβατο χωματόδρομο για 1300 μέτρα και στην συνέχεια, σε μονοπάτι για άλλα 500 μέτρα, μέχρι το δεύτερο γεφύρι της Ντόβρης.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 81)
Συντεταγμένες: Ν 39.83009 Ε 20.80412 / 39°49'48.3"N 20°48'14.8"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται κάτω από το Μεγάλο Πάπιγκο στην περιοχή "Μπουλουγούνσα" και γεφυρώνει το ρέμα "Ζαβογιάννη" που καταλήγει στον Βοϊδομάτη ποταμό. Βοηθούσε να μετακινούνται οι κάτοικοι του Πάπιγκου προς τα αγροκτήματα της περιοχής αλλά και προς την Αρίστη.
Το μικρό γεφυράκι είναι μονότοξο, με λίθινο οδόστρωμα και αρκάδες αραιά τοποθετημένους.
Το συναντάμε στο 2ο χιλιόμετρο του δρόμου Πάπιγκο – Αρίστη.
Συντεταγμένες: Ν 39.96452 Ε 20.71082 / 39°46'09.2"N 20°52'12.8"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται στα δυτικά του Ελαφότοπου στην θέση "Άερο" και γεφυρώνει τον λάκκο του χωριού που καταλήγει στον κάμπο των Πεδινών. Το γεφύρι κτίστηκε κατά την διάνοιξη νέου δρόμου προς τον Ελαφότοπο που σύμφωνα με τον Ι.Λαμπρίδη[1] πραγματοποιήθηκε το 1868 με χρήματα του ζεύγους Παναγιώτη και Αναστασίας Σολομού. Με τον δρόμο αυτόν επικοινωνούσε ο Ελαφότοπος με τα Κάτω Πεδινά και τα Καλύβια.
Το γεφύρι δεν έχει την συνηθισμένη μορφή των πέτρινων γεφυριών. Ουσιαστικά πρόκειται για πέτρινο φαρδύ τοιχίο που ενώνει τις δύο πλευρές του ρέματος και διαθέτει μία μικρή καμάρα στο δυτικό άκρο του για την διοχέτευση των παροδικών νερών της βροχής. Το γεφύρι επισκευάστηκε το 1922 και το 1961 και σταμάτησε να είναι λειτουργικό την δεκαετία του 80 που η νέα διάνοιξη του δρόμου το παρέκαμψε.
Το βρίσκουμε αν ακολουθήσουμε τον δρόμο από τον Ελαφότοπο προς τα Κάτω Πεδινά. Σε 450 μέτρα αμέσως μετά το γήπεδο του χωριού, στρίβουμε δεξιά σε δύσβατο χωματόδρομο και το συναντάμε μετά από 1300 μέτρα, κάτω από την μεγάλη φουρκέτα του δρόμου.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 109)
Συντεταγμένες: Ν 39.89925 Ε 20.6826273 / 39°53'57.3"N 20°40'57.5"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται στα βορειοδυτικά του Δίκορφου και γεφυρώνει το ρέμα της Ντόβρης που τα νερά του, μέσω του Μπαγιώτικου ρέματος, καταλήγουν στη χαράδρα του Βίκου. Το γεφύρι βρίσκεται στον παλιό οδικό άξονα που κινούνταν παράλληλα με το ρέμα της Ντόβρης και που με την βοήθεια άλλων δύο γεφυριών συνέδεαν τους Κήπους με το Δίκορφο.
Είναι μονότοξο, χωρίς αρκάδες που κατά πάσα πιθανότητα έχουν πέσει. Δυστυχώς χρειάζεται άμεσα συντήρηση αφού τα ρήγματα ανάμεσα στις πέτρες στο εσωράχιο της καμάρας είναι εμφανή.
Στο γεφύρι φτάνει κανείς δύσκολα λόγω της απομακρυσμένης θέσης του. Για να το προσεγγίσουμε, μπορούμε να κάνουμε ένα μέρος της διαδρομής με αυτοκίνητο ακολουθώντας τον δρόμο από Δίκορφο για Ελάτη. Σε 3 χιλιόμετρα στρίβουμε δεξιά στον χωματόδρομο, περνάμε μπροστά από το ξωκλήσι της Παναγίας και σταματάμε μετά από 1,5 χιλιόμετρο στην αριστερή φουρκέτα του δρόμου. Στα δεξιά, υπάρχει κατηφορικός, κατεστραμμένος χωματόδρομος που τον ακολουθούμε πλέον πεζοπορώντας. Ο δρόμος στην συνέχεια γίνεται μονοπάτι που οδηγεί στο γεφύρι μετά από άλλο 1,5 χιλιόμετρο.
Συντεταγμένες: Ν 39.8239239 Ε 20.7938851 / 39°49'26.1"N 20°47'38.0"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Από τα γνωστότερα γεφύρια του Ζαγορίου, βρίσκεται δυτικά των Κήπων αλλά ανήκει στην κοινότητα του Κουκουλίου. Γεφυρώνει το Βικάκι, αμέσως μετά την σμίξη του με το Μπαγιώτικο ρέμα.
Στο ίδιο σημείο υπήρχε ξύλινο γεφύρι που το κατασκεύασε ο Νεγαδιώτης Ζώτος Ρούσσης ξοδεύοντας 14 χιλιάδες γρόσια. Το 1814 ο ηγούμενος του μοναστηριού του Προφήτη Ηλία της Βίτσας, Σεραφείμ, έκτισε νέο πέτρινο γεφύρι καταβάλλοντας 20 χιλιάδες γρόσια, για να εξυπηρετεί τον "καλογερικό" νερόμυλο που διατηρούσε η μονή στο μέρος εκείνο. Έτσι το νέο γεφύρι ονομάστηκε "Καλογερικό" όπως και ο μύλος. Το 1865 οι Κουκουλιώτες Αλέξιος και Ανδρέας Πλακίδας το επισκεύασαν ριζικά, ξοδεύοντας 400 φλουριά ή 21.000 γρόσια. Το 1912 ο Ευγένιος Πλακίδας, γιός του Ανδρέα, συνέχισε το έργο του πατέρα του συντηρώντας το για ακόμα μια φορά και τοποθετώντας εντοιχισμένες πλάκες προς ανάμνηση της προσφοράς της οικογένειάς του.
Το γεφύρι εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις των κατοίκων του Κουκουλίου στις αγροτικές, κτηνοτροφικές και υλοτομικές εργασίες τους. Επίσης εξυπηρετούσε την μετάβαση από τα χωριά Διλόφο, Ασπράγγελοι και Ελάτη, στον καλογερικό μύλο.
Χαρακτηριστικό του γεφυριού είναι οι τρεις ημικυκλικές του καμάρες, που δίνουν την αίσθηση της ανάλαφρης ταλαντευόμενης κίνησης, σε όποιον το διασχίζει. Το λιθόστρωτο οδόστρωμα έχει στις άκρες του κοντούς αρκάδες, τοποθετημένους σε αραιά διαστήματα, τονίζοντας έτσι την αίσθηση της ανάλαφρης κατασκευής του.
Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ 4499/12-6-1964 - ΦΕΚ 239/Β/30-6-1964).
Το συναντάμε έξω από τους Κήπους, σε απόσταση 800 μέτρων αριστερά, χαμηλά στο ρέμα κατευθυνόμενοι προς Γιάννενα.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 81)
Συντεταγμένες: Ν 39.8616882 Ε 20.7864183 / 39°51'42.1"N 20°47'11.1"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται ανατολικά των Κήπων, στο Μπαγιώτικο ρέμα. Ο Ι.Λαμπρίδης [1] αναφέρει ότι το κατασκεύασε το 1830 ο Θεόδωρος Πετσιώνης από το Δίλοφο, ο οποίος διέθεσε στην κοινότητα των Κήπων και 1200 γρόσια για την ετήσια επισκευή του. Εξυπηρετούσε όσους ήθελαν να μετακινηθούν από τους Νεγάδες και τους Φραγγάδες προς το Δίλοφο και τα Γιάννενα αλλά και όσους ήθελαν να πάνε στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις της περιοχής.
Το μεγάλο αυτό γεφύρι είναι μονότοξο, με ένα ανακουφιστικό τόξο στην νότια πλευρά του. Έχει στηθαία από μακρόστενους, διαδοχικούς αρκάδες που στεφανώνουν την μεγάλη του καμάρα. Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ 4499/12-6-1964 - ΦΕΚ 239/Β/30-6-1964).
Το γεφύρι περιβάλλεται από την πυκνή και οργιώδη βλάστηση του ρέματος, με τα ψηλά δένδρα να το κρύβουν παρά το εντυπωσιακό μέγεθός του. Το συναντάμε σε απόσταση 850 μέτρων έξω από τους Κήπους προς Νεγάδες στα δεξιά του δρόμου, όπου ένας μικρός χωματόδομος 100 μέτρων, μας οδηγεί σε αυτό.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 81)
Συντεταγμένες: Ν 39.859896 Ε 20.8000326 / 39°51'35.6"N 20°48'00.1"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000
