Τo περιβάλλον
Βρίσκεται πάνω στο παλιό μονοπάτι που ενώνει το Καπέσοβο με το Βραδέτο και λίγα μέτρα πριν ξεκινήσουν τα σκαλοπάτια της περίτεχνης Σκάλας του Βραδέτου. Γεφυρώνει το ρέμα της Μεσαριάς που καταλήγει στο φαράγγι του Βίκου.
Το γεφύρι είναι θεμελιωμένο σε ένα στένεμα του ρέματος πάνω στις βράχινες πλευρές του. Είναι μονότοξο, χωρίς προστατευτικά στηθαία. Η καμάρα του έχει καλυφτεί από την πυκνή βλάστηση και δύσκολα διακρίνεται.
Για να το συναντήσουμε, κατευθυνόμαστε από Καπέσοβο για Βραδέτο και σε 550 μέτρα στρίβουμε αριστερά για την Σκάλα. Φτάνουμε σε αυτό μετά 900 μέτρα πεζοπορίας και 150 μέτρα μετά το πρώτο γεφύρι.
Συντεταγμένες: Ν 39.89429 Ε 20.78822 / 39°53'39.4"N 20°47'17.6"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS: 
Βρίσκεται στα νότια των χωριών Λεπτοκαριά και Δόλιανη. Γεφυρώνει το ρέμα της Σλίβας, τα νερά του οποίου μέσω και του ρέματος της Γκαλντερούσιας καταλήγουν στον Βάρδα ποταμό. Το γεφύρι εξυπηρετούσε τους κατοίκους της Λεπτοκαρυάς που ήθελαν να μετακινηθούν προς την περιοχή της Τσίπιανης και τα Γιάννενα.
Η θεμελίωση του εκμεταλλεύεται το βραχώδες στένεμα του ρέματος. Είναι μονότοξο και το οδόστρωμά του διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση. Οι αρκάδες του, που είναι τοποθετημένοι αραιά και σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους, του προσδίδουν ιδιαίτερη χάρη και ομορφιά.
Για να φτάσουμε σ’ αυτό, κατευθυνόμαστε από την Δόλιανη προς Μηλιωτάδες. Σε 2,6 χιλιόμετρα, συναντάμε στα δεξιά του δρόμου χωματόδρομο, με ενημερωτική πινακίδα που μας κατευθύνει προς το γεφύρι. Ακολουθώντας τον χωματόδρομο για 2,1 χιλιόμετρα και, αφού διασχίσουμε το ρέμα της Γκαλντερούσιας, φτάνουμε σε διασταύρωση. Στρίβουμε αριστερά και, μετά από 250 μέτρα, ο δρόμος τερματίζει σε ένα πλάτωμα με παλιό πέτρινο εικονοστάσι. Το γεφύρι, βρίσκεται 50 μέτρα χαμηλότερα στο ρέμα.
Συντεταγμένες: Ν 39.79729 Ε 20.93882 / 39°47'50.2"N 20°56'19.8"E
Είναι από τα μεγαλύτερα και γνωστότερα γεφύρια στο Ανατολικό Ζαγόρι. Βρίσκεται βόρεια των Μηλιωτάδων και γεφυρώνει τον Βάρδα ποταμό. Σύμφωνα με τον Ι.Λαμπρίδη [1] κατασκευάστηκε το 1875 με χορηγούς τον Αναστάσιο Πασπαλιάρη από το Τρίστενο που πρόσφερε 340 οθωμανικές λίρες και την κοινότητα Γρεβενιτίου που πρόσφερε 700 οθωμανικές λίρες. Γι αυτό και το γεφύρι θεωρείται ότι ανήκει στο Γρεβενίτι. Εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών του Ανατολικού Ζαγορίου με τα Γιάννενα.
Πρόκειται για ιδιαίτερη κατασκευή, με το κεντρικό τόξο του να έχει άνοιγμα 26 μέτρα και ύψος 11 μέτρα. Η βόρεια πλευρά του στην πλημμυρική ζώνη του ποταμού, καταλήγει σε έναν επιμήκη και επικλινή διάδρομο όπου υπάρχουν τρεις μικρότερες ψευδοκαμάρες. Για στηθαία διαθέτει διαδοχικούς αρκάδες. Κάτω από την κάμαρα υπάρχει μεταλλικός γάντζος για την τοποθέτηση προειδοποιητικής καμπάνας. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γεφυριού είναι το οξυκόρυφο σχήμα του μεγάλου τόξου. Το σχήμα αυτό δεν ήταν στις προθέσεις του αρχιμάστορα αλλά προέκυψε μετά από κάποια αστοχία κατά την κατασκευή του. Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1260/30653/2-7-1982 - ΦΕΚ 628/Β/26-8-1982).
Το συναντάμε στο 4,5 χιλιόμετρο του δρόμου Μηλιωτάδες - Γρεβενίτι.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 82)
Συντεταγμένες: Ν 39.768226 Ε 20.960174 / 39°46'05.6"N 20°57'36.6"E
Βρίσκεται στα νότια της Λεπτοκαρυάς και γεφυρώνει τον «λάκκο της Ρωμιάς» λίγο πριν την συμβολή του με το ρέμα της Λεπτοκαρυάς που με την σειρά του καταλήγει στον Ζαγορίτικο ποταμό. Σε μικρή απόσταση μετά από αυτό υπάρχει η ομώνυμη βρύση του Τσάμη. Το γεφύρι βοηθούσε τις μετακινήσεις προς τα αγροκτήματα της περιοχής αλλά και προς τα χωριά Ανθρακίτης και Καβαλλάρι.
Είναι μονότοξο και έχει για στηθαία διαδοχικούς αρκάδες, πολλοί από τους οποίους δυστυχώς έχουν καταρρεύσει.
Για να το προσεγγίσουμε ακολουθούμε τον χωματόδρομο που ξεκινάει από την ανατολική άκρη του χωριού και κατηφορίζει προς τα κάτω στο ρέμα. Σε 350 μέτρα από τα τελευταία σπίτια, συναντάμε διασταύρωση με παλιό εικονοστάσι. Αγνοώντας τον αριστερό κλάδο, ακολουθούμε τον κατεστραμμένο χωματόδρομο που κατευθύνεται ευθεία προς τα κάτω και τερματίζει μετά από 500 μέτρα. Από εδώ, συνεχίζουμε ίσια μέσα στο δάσος, σε παλιό μονοπάτι, λιθόστρωτο κατά διαστήματα, που κινείται παράλληλα με την μικρή ρεματιά. Αφού προσπεράσουμε έναν μεγάλο πεσμένο κορμό, περνάμε δίπλα από ένα παλιό, πέτρινο τοιχίο εγκαταλειμμένου κτήματος και φτάνουμε στο γεφύρι, μετά από 450 μέτρα από το τέλος του κατεστραμμένου χωματόδρομου.
Συντεταγμένες: Ν 39.812520 Ε 20.9124599 / 39°48'45.1"N 20°54'44.9"E
Το γεφύρι είναι γνωστό και ως γεφύρι Καλουτάς. Βρίσκεται στην θέση όπου υπήρχε παλιά ο μύλος του Στέφου Γούλα, ανάμεσα στην Καλουτά και την Μονή Βισσικού και γεφυρώνει τον Ζαγορίτικο ποταμό. Σύμφωνα με τον Ι.Λαμπρίδη[1] κτίστηκε το 1812 από το Νικόλαο Χατζή Ιωάννου και εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις από την Καλουτά προς την Μονή Βισικού, το Διπόταμο και τους Φραγγάδες.
Το γεφύρι είναι τρίτοξο, με τις τρεις μεγάλες καμάρες του να έχουν άνοιγμα 9, 8 και 7 μέτρα. Σε ένα από τα μεσόβαθρά του, υπάρχει βοηθητικό άνοιγμα. Έχει αρκάδες συνεχόμενους στα τμήματα των τόξων και κατά διαστήματα τοποθετημένους στα τμήματα των μεσόβαθρων. Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1260/30653/2-7-1982 - ΦΕΚ 628/Β/26-8-1982).
Για να το προσεγγίσουμε, ακολουθούμε τον δρόμο από Καλουτά προς Φραγγάδες και σε 2,5 χιλιόμετρα στρίβουμε αριστερά, σε χωματόδρομο, προς την Μονή Βισσικού. Στην διασταύρωση που συναντάμε μετά από 250 μέτρα, ακολουθούμε τον αριστερό κλάδο και συναντάμε το γεφύρι στα 200 μέτρα.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 97)
Συντεταγμένες: Ν 39.79053 Ε 20.84475 / 39°47'25.9"N 20°50'41.1"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Το μονότοξο αυτό γεφύρι βρίσκεται μέσα στο χωριό του Ανθρακίτη, εκατό μέτρα πάνω από την κεντρική πλατεία. Παραμένει λειτουργικό μέχρι σήμερα αφού γεφυρώνει το κεντρικό ρέμα που διασχίζει το χωριό. Το οδόστρωμά του έχει διαπλατυνθεί με οπλισμένο σκυρόδεμα και έχει επιστρωθεί με σχιστόπλακες. Διαθέτει προστατευτικά σιδερένια κιγκλιδώματα που αντικατέστησαν παλαιότερα ξύλινα.
Συντεταγμένες: Ν 39.765538 Ε 20.8658079 / 39°45'55.9"N 20°51'56.9"E
Το γεφύρι βρίσκεται στην Δόλιανη και γεφυρώνει το κεντρικό ρέμα του χωριού.
Εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες μετακίνησης των κατοίκων. Στην κατάντη πλευρά του υπάρχει μεγάλη στεγασμένη βρύση. Είναι μονότοξο, με πέτρινα προστατευτικά στηθαία.
Το όνομα του προέρχεται από την γειτνίαση του με το σπίτι του Παπα-Ηλία. Στο βιβλίο του Ι.Βλαχοστέργιου "Τα πετρογιόφυρα της Ηπείρου" αναφέρεται και ως γεφύρι «Γκολογιάννη» ή «Αδαμίδη». Τα ίδια ονόματα αναφέρει και ο Ι. Λαμπρίδης στο έργο του 1880 «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» [1]:
«’Εκ δέ των γεφυρών, δι’ ων συγκοινωνούσιν αι διάφοραι της τερπνής ταύτης και χαριέσσης κώμης συνοικίαι, την μεν έκτισεν ο Αδάμ Δημητρ. Γκίθα, την δε ο Φίλιππος Ιω. Εξάρχου, την δε ο Ιω. Φιλίππου Μπόρογλου, και έτεραν ο Χατσή Γεώργιος Γκολογιάννης. Σημειωτέον, ότι την τελευταίαν τούτην επισκεύασε (1863), λιθοστρώσας και την παρά ταύτην οδόν, ο εγγονός του ιδρυτού Ν.Χατσόπουλος δι’ 27 εικοσαφράγγων. Και εκ των κρηνών μίαν δια γρ. 830 ωκοδόμησεν (1866) η Χαρένια Δημητρ. Αδαμίδου»
Δεδομένου ότι το γεφύρι βρίσκεται πάνω από την κρήνη Αδαμίδου, μπορούμε να το ταυτίσουμε με το γεφύρι του Γκολογιάννη.
Το συναντάμε σε 100 μέτρα από τον χώρο στάθμευσης στην πλατεία του χωριού.
[1] «Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων» Ι. Λαμπρίδης, , τεύχ. Β΄, 1880 (σελίδα 96)
Συντεταγμένες: Ν 39.822210 Ε 20.95236 / 39°49'20.0"N 20°57'08.5"E
Βρίσκεται μέσα στη Δόλιανη και είναι το τρίτο γεφύρι στο ίδιο ρέμα μετά τα γεφύρια του Παπά-Ηλία και του Στάλου. Το όνομά του προέρχεται από τον ιδιοκτήτη γειτονικού σπιτιού. Στο βιβλίο του Ι.Βλαχοστέργιου "Τα πετρογιόφυρα της Ηπείρου" αναφέρεται και ως γεφύρι στο ρέμα «Ρίντζας». Είναι μονότοξο, με λιθόστρωτο οδόστρωμα και έχει χαμηλά και φαρδιά πέτρινα στηθαία. Το συναντάμε κατευθυνόμενοι από την πλατεία του χωριού προς τα βόρεια και αφού προσπεράσουμε τα γεφύρια του Παπα-Ηλία και του Στάλου, σε απόσταση 70 μέτρων από το τελευταίο.
Συντεταγμένες: Ν 39.82368 Ε 20.95285 / 39°49'25.2"N 20°57'10.3"E
Βρίσκεται στην δυτική άκρη της Δόλιανης, γεφυρώνει το ρέμα Νίκορος και εξυπηρετούσε τις μετακινήσεις προς τα αγροκτήματα της περιοχής. Το όνομά του προέρχεται από τον ιδιοκτήτη γειτονικού σπιτιού. Στο βιβλίο του Ι.Βλαχοστέργιου "Τα πετρογιόφυρα της Ηπείρου" αναφέρεται και ως γεφύρι «Μπόρου». Το γεφύρι
είναι μονότοξο και έχει για στηθαία αρκάδες, ενωμένους μεταξύ τους.
Για να το εντοπίσουμε, ανηφορίζουμε το καλντερίμι δεξιά της πλατείας και, αφού προσπεράσουμε την εκκλησία από το πίσω μέρος της, συνεχίζουμε ίσια σε ένα παλιό μονοπάτι. Μετά τα τελευταία σπίτια του χωριού, φτάνουμε σε ένα δασοσκέπαστο ρέμα και στο γεφύρι, στα 200 μέτρα από την πλατεία του χωριού.
Συντεταγμένες: Ν 39.82123 Ε 20.9498399 / 39°49'16.4"N 20°56'59.4"E
Βρίσκεται μέσα στο χωριό της Δόλιανης και το όνομα του προέρχεται από τον ιδιοκτήτη γειτονικού σπιτιού. Είναι μονότοξο και έχει χαμηλά και φαρδιά, λίθινα στηθαία. Το γεφύρι έχει υποβαθμιστεί αισθητικά από τον τσιμεντόδρομο που περνάει σε απόσταση μερικών εκατοστών από αυτό.
Το συναντάμε αφού κατηφορίσουμε για 100 μέτρα τον τσιμεντόδρομο που ξεκινάει από τον κεντρικό δρόμο, κάτω από την πλατεία του χωριού.
Συντεταγμένες: Ν 39.8202999 Ε 20.95205 / 39°49'13.1"N 20°57'07.4"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του Τρίστενου, λίγο ψηλότερα από το γεφύρι του Μύλου και στο ίδιο ρέμα μ' αυτό, κοντά στο νεκροταφείο του χωριού (στον προφήτη Ηλία). Είναι μονότοξο, με λιθόστρωτο οδόστρωμα. Έχει κατά καιρούς υποστεί διάφορες επεμβάσεις με κυριότερη την προσθήκη στηθαίων από τσιμεντόλιθους.
Για να το προσεγγίσουμε, κατευθυνόμαστε προς τον νερόμυλο του χωριού και, 150 μέτρα πριν από αυτόν, στρίβουμε αριστερά στο ανηφορικό καλντερίμι, για να το συναντήσουμε σε 250 μέτρα.
Συντεταγμένες: Ν 39.79298 Ε 21.00567 / 39°47'34.7"N 21°00'20.4"E
Λήψη αρχείου για χρήση συσκευής GPS:
Οικοσύστημα
Η πατρίδα μας, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, του κλίματος και της ιδιαίτερης μορφολογίας της, είναι μια από τις πιο πλούσιες σε χλωρίδα περιοχές της γης. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας LIFE (πρόγραμμα «Ερημοποίηση: Προστασία εδαφών από την διάβρωση στην Τήνο και Ζαγοροχώρια», Τμήμα Ανθοκομίας και Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΤΕΙ Ηπείρου και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων), κατά μήκος ενός μονοπατιού λίγων χιλιομέτρων των Νεγάδων Ζαγορίου, καταγράφηκαν και αναγνωρίστηκαν πάνω από 400 είδη, εκ των οποίων τα κυριότερα παρουσιάζονται εδώ.
Στην πορεία του, το μονοπάτι διασχίζει ένα πολύμορφο τοπίο, όπου οι εικόνες εναλλάσσονται με καταπληκτική ταχύτητα και συχνότητα. Η ύπαρξη πέτρινων αναβαθμίδων, γεφυριών και στοιχείων της ανθρώπινης δραστηριότητας δείχνει ότι η περιοχή αυτή ήταν στενά συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή των κατοίκων.
Το διαδικτυακό αυτό βοτανολόγιο φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες του επισκέπτη της περιοχής που επιθυμεί όχι μόνο να παρατηρεί την ομορφιά της φύσης σαν απλός θεατής, αλλά να προχωρήσει σε μια ουσιαστικότερη και βαθύτερη γνωριμία με τον φυσικό κόσμο.
Για να μπορεί ο επισκέπτης να αναγνωρίσει τα υπάρχοντα είδη in situ, κάθε φυτό συνοδεύεται από φωτογραφία, βοτανική περιγραφή, καθώς και από τα στοιχεία που διαθέτουμε για τη χρήση του. Παράλληλα, σχεδιάστηκε ο χάρτης του μονοπατιού και χωρίστηκε σε ευδιάκριτες ζώνες, που σημειώνονται στην περιγραφή του κάθε φυτού.
Σε ό,τι αφορά την ταξινόμηση, η χλωρίδα χωρίστηκε ανάλογα με την εποχή άνθισης στις τέσσερις εποχές, δεδομένου ότι το άνθος αποτελεί την πλέον χαρακτηριστική διαφορά μεταξύ των ειδών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι τίποτα στη φύση δεν είναι στατικό, συνεπώς η εποχή άνθισης μπορεί να μετατοπιστεί ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης, η παρουσία των φυτών (ιδιαίτερα των ετήσιων) μπορεί να σημειωθεί και σε ζώνη που δεν αναφέρεται στον χάρτη.
Γιώργος Καρράς, Βαγγέλης Φίλης, Βοτανικές Διαδρομές, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2000
