ΤΖΙΟΒΑΣ ΦΡΙΞΟΣ (1919 - )

Γεννήθηκε το 1919 στους Ασπραγγέλους (Δοβρά) Ζαγορίου. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό του με δάσκαλο το Δημήτριο Βάντζιο. Ακολούθως, φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή κι έπειτα στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, από την οποία αποφοίτησε το 1940. Έπειτα διορίστηκε δάσκαλος στο Κάτω Νευροκόπι Μακεδονίας. Επιστρατεύτηκε για τον Αλβανικό Πόλεμο. Μετά το τέλος του υπηρέτησε στη Βίτσα Ζαγορίου κι τελικά στο χωριό του τη Δοβρά.

Πρωτοδημοσίευσε το 1936 σε ηλικία 16 ετών το πεζό κείμενο «Εικόνα» στην εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών». Ακολούθησε το 1938 ένα άλλο πεζό του στη Νέα Εσία.

Η πρώτη ποιητική του συλλογή με τίτλο «Εντελβάις» απέσπασε εγκωμιαστικά σχόλια από περιοδικά και εφημερίδες. Ο Ευάγγελος Παπανούτσος έκανε λόγο για «μια λεπτή ποιητική διάθεση που ξέρει να εκφράζεται συγκρατη­μένα και υποβλητικά, τα εκφραστικά της μο­τίβα στίλβουν σα νάναι καμωμένη από καθα­ρό ξυρικό μέταλλο», ενώ ο Κλέων Παράσχος διέκρινε μια «αβρή, μελωδική, πολύ ντελικάτη ουσία» στα ποιήματά του.

Η δεύτερη ποιητική συλ­λογή «Αίμα και φως» χαρακτηρίζεται σύμφωνα με τον Κ. Κουλουράκο από «μια σω­στή εκμετάλλευση των λαϊκών μοτίβων και μέτρων», καθώς «καταφέρνει να δένει το μοντέρνο τρόπο έκφρασης με τις ρίζες της δημοτικής ποίησης». Ο Πέτρος Χάρης στην εφημερίδα Ελευθε­ρία εντοπίζει μια μουσικότητα στα ποιήματά του και ο Τάκης Σινό­πουλος στα Σημερινά Γράμματα θεωρεί την έκφρασή του «περισσότερο πλάγια, λεπτότατα υπαινικτική, μια απόχρωση εφηβικής μελαγ­χολίας ή νοσταλγίας» που «διαποτίζει εδώ κι εκεί τη δραματική ένταση των στίχων του».

ΘΥΜΑΜΑΙ ΚΑΠΟΥ

Θυμάμαι κάπου μια χλωμή, ρομαντική παιδούλα

που ήταν όνειρο λευκό στα παγωμένα ρόδα.

Εσταύρωνε πριν κοιμηθεί τα χέρια της στο στήθος

κι ετραγουδούσε ολόγλυκα κι ολόβολη ευώδα.

Διάβαζε πάντα της Λαφόργκ γυρτή στο παραθύρι,

μετά κεντούσε στο μικρό τελάρο της παγώνια,

ταράνδους στριφοκέρατους κι όλο ενοσταλγούσε

τα δάση τα γερμανικά, τις τρόικες, τα χιόνια.

Την είχαν εσωτερική σ' ένα σχολείο στη Νάξο

κι είχε μαζέψει σε άλμπουμ αγγέλους που γελούσαν.

Στην κάμαρά της έφτανε από τους κήπους μύρο

κι ως άνοιγε τη γρίλια της δυο κλάρες τη φιλούσαν.

Τώρα στο σανατόριο του Βίνερβαλτ ακούει

στα στήθη της να κλαίει φριχτά το βρόχινο μαράζι.

Κάποτε ονειρεύεται και ξέπνοα ψιθυρίζει:

Στη μακρυνή πατρίδα μου αχ πως γλυκοχαράζει...

Θα τη θυμούνται για καιρό οι πασχαλιές των κήπων

με το λευκό της φόρεμα ρεμβαστική, χλωμούλα,

ως κοίταζε τα μαγικά στο συντριβάνι τόξα.

Θυμάμαι κάπου, μια γλυκιά, ρομαντική παιδούλα.

ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ

Μου αρέσει νάρχεται η παλιά ρωμαντική βροχή

και σε μια κάμαρη εγώ να μένω καθώς τώρα.

Να μην πονώ, να κάθουμαι χωρίς απαντοχή,

μόνο ν' ακούω στη σκεπή και στην αυλή τη μπόρα.

Να παίζει μελαγχολικά μια μουσική δωματίου

και να θυμάμαι τα γλυκά παιδικά μου χρόνια:

κήπους υγρούς, ευκάλυπτους, χρυσούς καρπούς στα δένδρα

κι εκείνα τ' αυγουστιάτικα νυχτερινά τρυζόνια.

Αχ! η βροχή στο γαλανό το δάσος, στις σκεπές

τα ρόδα και τα σύννεφα στην απαλήν εσπέρα,

που κάνανε την παιδική ψυχή μου να ξεχύνει

κάτι σαν από φλάουτο γλυκό στην ατμοσφαίρα.

Το 1980 εξέδωσε το συλλεκτικό έργο «Κατάλογος συγγραφέων περιοχής Ζα­γορίου - Από το Μεθόδιο Ανθρακίτη ως σή­μερα», το 1981 το «Χρονικό της Δοβράς», που αφορά σε μια ιστορία που αναφέρεται στον πε­ρασμένο αιώνα, και το 1991 τον τόμο διηγημάτων «Έξοδος για πάντα». Ακολούθησαν κι άλλα έργα του όπως η ποιητική συλλογή «Ποιήματα» (1997), το «Λιχνίσματα» (1999) και η «Μαγική Φυσαρμόνικα» (2001).

Δημοσίευσε στίχους, διηγήματα, κριτικά σημειώματα, αισθητικά δοκίμια, χρονογραφήματα, παιδικά παραμύθια, σε περιοδικά και εφημερίδες και συμμετείχε στην έκδοση των περιοδικών «Ηπειρωτικές σελίδες» και «Ενδοχώρα».

Βιβλιογραφία

Αράγης Γιώργος, Το ποιητικό έργο του Φρίξου Τζιόβα, Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 10

Δερέκα Άννα, Φρίξος Τζιόβας : Ο Ζαγορίσιος Λόγιος, Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 9

Δερέκα Άννα, Βιογραφικό Φρίξου Τζιόβα, Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 9

Λυμπερόπουλος Γιάννης, Χρονικό της Δοβράς (Φρ. Τζιόβας), Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 10

Μέσκος Μάρκος, Το «ημιτελές» ποίημα του Φρίξου Τζιόβα, Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 11

Μηλιώνης Χριστόφορος, Σαν το γλυκόμηλο (Φρ. Τζιόβας), Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 10

Πορφύρης Τάσος, Πολυφωνικόν, Ανθολόγιο Ηπειρώτικης Ποίησης, Ιωάννινα, Εκδ. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, 2001, 523, 528

Σινόπουλος Τάκης, Φρίξου Τζιόβα : «Αίμα και φως», Το Ζαγόρι μας 321 (2005), 12

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 65 - 66

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 429 – 430