Οι άνθρωποι

Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του δημοσιογράφου Ηρακλή Αποστολίδη, αρχισυντάκτη σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, διευθυντή της Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού και διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1945-1959), και της Ελπινίκης το γένος Ζαμπέλη. Η καταγωγή του ήταν από το Ηλιοχώριο (Ντομπρίνοβο). Το 1935 τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής μετείχε σ’ αντιγερμανικές διαδηλώσεις. Μετά το τέλος της Κατοχής δημοσίευσε το  «Τρεις σταθμοί μιας πορείας» (1945), εκφράζοντας τη βασική θέση του «όλως τρίτου» - από την οποία δεν απομακρύνθηκε ποτέ. Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950.

Αν και ήταν φοιτητής κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στρατεύτηκε με το βαθμό του οπλίτη στο κρατικό μέτωπο. Συμμετείχε σε 35 μάχες, καθώς περιγράφει στην «Πυραμίδα 67» και σ’ άλλα κείμενά του, αρνούμενος να ρίξει έστω και μια σφαίρα, με τη βασική θέση ότι καμμιά ιδέα δεν δικαιολογεί τον ανθρώπινο θάνατο. Απ’ την αντιμιλιταριστική του ιδεολογία κινδύνευσε να βρεθεί στο στρατοδικείο, αλλά τον έσωσε δυό-τρεις φορές ο Α2 του τάγματος, ο Κ. Κουκούλης, ο ήρωας της ομώνυμης νουβέλας «Ο Α2», την οποία εξέδωσε το 1968 εν μέσω Δικτατορίας, μη στέλνοντάς την στην λογοκρισία, όπως και κανένα άλλωστε βιβλίο του. Ακόμη και κατά τη διάρκεια των μαχών έγραφε ασταμάτητα κρατώντας σημειώσεις στα μπλοκάκια του.

Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε ως Καθηγητής αρχαίων και νέων ελληνικών, ιστορίας και λατινικών σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Υπήρξε συνεργάτης του Κρατικού Γραφείου Τύπου του εξωτερικού, της Διεύθυνσης Εξωτερικού Τύπου, της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως και του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας του Υπουργείου Παιδείας το 1960 για το έργο του «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές».

Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του δοκιμίου του «Καιρός» στο περιοδικό «Γράμματα» και την έκδοση του έργου του «Τρεις σταθμοί μιας πορείας», ένα χρόνο αργότερα. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της πρωτεύουσας ως συντάκτης («Ελευθερία», «Νίκη», «Εικόνες», «Γνώσεις», «Νεώτερον Λεξικόν Ηλίου», «Ανεξάρτητος Τύπος», κ.α.) και ως κριτικός («Γράμματα», «Φοιτητική Φωνή», «Δελτίον του Βιβλίου», «Κύκλος», «Κοχλίας», «Νέα Εστία», «Νέοι Ρυθμοί», «Νέες Εικόνες», «Έθνος», «Εθνικός Κήρυκας», κ.α.). Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας» και το 1952 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό «Νέα Ελληνικά», από τις σελίδες του οποίου πρόβαλε την κριτική στάση του ενάντια στη λογοτεχνική γενιά του ’30. Το 1964 καταδικάστηκε σε κάθειρξη δυόμισι χρόνων - από την οποία εξέτισε τελικά τρεις μήνες - επειδή είχε εισβάλει στη Βουλή ηγούμενος μιας ομάδας ακροδεξιών. Στη δικτατορία του Παπαδόπουλου επέβαλε τη δημοσίευση σε συνέχειες της «Ανθολογίας νεοελληνικού διηγήματος» στις εφημερίδες της εποχής, η οποία όμως διακόπηκε από τη λογοκρισία με αφορμή τη δική του νουβέλα «Ο Α2». Μετά τη δικτατορία συνέχισε να ασκεί κριτική από τις σελίδες του περιοδικού «Τετράμηνα» ως το 1979.

Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά, γερμανικά, γαλλικά και άλλες ξένες γλώσσες. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα :

Ποιητικά Γράμματα, 1949

Κατηγορώ, 1965

Κλειδιά, 1968

Ιστορίες από τις νότιες ακτές, 1970

Ο γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod, 1970

Η άλλη ιστορία, 1972

Ανθύλη, 1973

Από τον κόσμο Ρα, 1973

Καμμένα Φρένα, 1978

Άξονες, 1979

Στη γέμιση του φεγγαριού, 1981

Οι Ερινύες, 1980

Καίγε, 1982

Οι εξάγγελοι, 1984

Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών, 1989

Οι γάτες, 1989

Ο κεραυνός, 1991

Η δίνη, 1993

Στον κυνηγημένο καιρό, 1993

Κριτική του Μεταπολέμου, 1995

Ο Α2, 1995

Απάντηση στην πυραμίδα, 1996

Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι, 1998

Παράλληλα τύπωσε σχολιασμένη έκδοση των ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη.

Από το βιβλίο του «Ιστορίες από τις νότιες ακτές» παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το διήγημα «Το παιδί με το ξυλάκι» :

«Τότε, πάνω κει, παγώσαμε όλοι. Χτύπησαν μεσάνυχτα στο ρολόι – που ήταν λάθος βαλμένο. Χτύπησαν μεσάνυχτα, Χριστούγεννα κιόλας – λάθος, ήταν λάθος βαλμένο! Κι απ’ τη σκάλα της σοφίτας ακούστηκε να κατεβαίνει…να κατεβαίνει ένα – ένα τα σκαλοπάτια…το παιδί!

Πιανόταν…, και κατέβαινε!..Πιανόταν.., και κατέβαινε άλλο!..

- Γιόζεφ!.. φώναξε πνιγμένη η μάνα μου. Γιόζεφ, μείνε απάνω!..κι όρμησε στη σκάλα.

Όρμησε κι ο Φραντς, την έσπρωξε – σταμάτησαν μπρος στο παιδί…

Εκείνο, γέλασε του Φραντς. Του έδωσε ένα ξυλάκι που κρατούσε…Του τόδινε…Ένα σκλίδι από το πάτωμα της σοφίτας… «Του Φραντς!» - έτσι του τόδινε.

- Α’τό!.. Α’τό!.. πρόφερε.

(«Αυτό! Αυτό!»…Δε μιλούσε ακόμα. Ανίδεο, δώριζε!)

Δε θυμάμαι τίποτα. Δε θέλω να θυμάμαι.

Τους διώξαμε! Τους διώξαμε σπρώχνοντας!... Τους είπαμε πως το παιδί…το παιδί…τι να τους πούμε ; τι ;…Πως το παιδί… - τι έγινε το παιδί ;

- Το παιδί έρχεται! Τους φώναξε η μάνα μου. Το στέλνουμε!.. Να πάνε πέρα απ’ την Κρακοβία, στο Νόβυ – Σαξ να παν∙ ναι, στο Νόβυ – Σαξ, στα σύνορα, πούναι άλλη Διοίκηση! Το παιδί, το στείλαμε μπρος, με το Φραντς – έφυγε τωραδά με τη φάλαγγα! Θα πέθαινε απ’ το κρύο μαζί τους!...Να παν εκεί, στο Νόβυ – Σαξ, και να ψάξουν για το Φραντς…Να περιμένουν εκεί, αν δεν τον βρουν∙ θάρθει, θα γυρίσει από κάποια ανίχνευση! Θάχει αφήσει το παιδί ασφαλισμένο, σε δικούς του…Αλλά να φύγουν, να φύγουν αμέσως! Κινδυνεύουν! Ο Στέρφελ σκοτώνει – όλους, και τα παιδιά!..Αμέσως να φύγουν!.. Θα το βρουν το παιδί…»

Βιβλιογραφία

Αποστολίδης Ρένος, Ιστορίες από τις νότιες ακτές, Αθήνα, Έκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 42

Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, Ρένος Αποστολίδης, Η μεταπολεμική πεζογραφία· από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ’67, τ. β΄, Αθήνα: Σοκόλης, 1988, σ. 224 - 247,

Χατζηφώτης Ι. Μ., Αποστολίδης Ρένος, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τ. 2, Αθήνα: Χάρη Πάτση.

Σ.Ε., Ρένος Αποστολίδης, Το Ζαγόρι μας, 312 (2004) 18

Γεννήθηκε στην Καλωτά Ζαγορίου. Αφού ολοκλήρωσε το Σχολαρχείο, φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Ακολούθως, σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθη­νών και το 1917 κατατάχθηκε στο στρατό. Υπηρέτησε ως νοσοκόμος και ανθυπίατρος σε Αθήνα, Θήβα, Θεσσαλονίκη και στη Σμύρνη. Έλαβε μέρος στη μικρασιατική εκστρατεία και αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στο Αφιόν - Καραχισάρ για ένα χρόνο. Επέστρεψε στα Ιωάννινα το 1923. Το 1924 παρέμεινε στα κρατητήρια της χωροφυλακής ένα μήνα λόγω των αριστερών του φρονημάτων. Παντρεύτηκε την Αθηνά Καππά και μετέβη στο Παρίσι για την ειδικότητά του. Επιστρέφοντας το 1925 στα Ιωάννινα εξάσκησε την Ιατρική ως αφροδισιολόγος – δερματολόγος. Παράλληλα, διετέλεσε Γραμματέας του Ιατρικού Συλλόγου Ιωαννί­νων.

Λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων διώχθηκε πολλές φορές. Συμμετείχε στον ανθελονοσιακό αγώνα του Υπουργείου Υγείας στην Κόνιτσα και στα χωριά του Φαναριού και της Παραμυθιάς. Κατά τη διάρκεια της Μεταξικής δικτατορίας απολύθηκε. Το 1939 στρατεύτηκε ως έφεδρος ανθυπίατρος και υπηρέτησε στο στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στην κατοχή ανέπτυξε αντιστασιακή δράση και συνελήφθη το 1942 από τους Ιταλούς και το 1943 από τη Γκεστάπο. Το Δεκέμβριο του 1944 εκλέχθηκε Δή­μαρχος Ιωαννίνων «από τα εργατικά και επαγγελματικά σωματεία της πόλης». Κατόπιν, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και στην αρχή του δεύτερου αντάρτικου (1946) εξορίστηκε στον Άη-Στράτη, μέχρι και το 1947. Το 1948 συνελήφθη στην Αθήνα και εξορίστηκε στην Ικαρία και το 1949 μεταφέρθηκε στη Μακρόνησο. Όταν τελείωσε ο εμφύλιος επέστρεψε και παρέμεινε στην Αθήνα μέχρι το 1958 απασχολούμενος ως γιατρός. Το 1958 ξανάνοιξε το ιατρείο του στα Ιωάννινα, όπου κι εργάστηκε έως τη συνταξιοδότησή του. Το 1967, σε ηλικία 71 ετών συνελήφθη από τους συνταγματάρχες της χούντας και οδηγήθηκε στη Γυάρο. Μετά την απελευθέρωσή του έμεινε στην Αθήνα μέχρι το θάνατο της συζύγου του το 1976.

Έπειτα επέστρεψε στο χωριό του Καλωτά, όπου συνέγραψε τα απομνημονεύματά του, που εκδόθηκαν το 1981 από τις εκδόσεις «Κέδρος» με τον τίτλο «Όσα θυμά­μαι» (Α' τόμος: Γκαρνιζόν Ουσάκ - 1922/23 και Β' τόμος: Η συνέχεια - 1990/1922 και 1923/1969). Το βιβλίο έλαβε το «Α' Βραβείο Φιλίας και Ειρήνης Αμπντί Ιπεχτσί».

Παραθέτουμε ένα μικρό χαρακτηριστικό απόσπασμα :

»Είχαμε δέκα μέρες νηστικοί, αλλά εκείνο που μας βασάνιζε πιο πολύ ήταν η δίψα. Δεν υπήρχε νερό μέσα στα σύρματα και δεν μας ά­φηναν να πάμε να πάρουμε νερό από τη βρύση που ήταν λίγο πιο πέ­ρα, έξω από τα σύρματα.

»Φωνάζαμε νερό κι αυτοί μαζεμένοι γύρω από τα συρματο­πλέγματα έξω, στρατιώτες και πολίτες, χασκογελούσαν. Μερικοί στην απελπισία τους βάλθηκαν με πέτρες και με τα νύχια τους όλη τη νύχτα να ανοίξουν πηγάδι, μήπως και βρουν έστω και λίγη υγρή λά­σπη να ξεδιψάσουν. (Το είδα κι εγώ αυτό το σκάμμα αργότερα, είχαν φθάσει σε βάθος δυο και μισό με τρία μέτρα. Τι κάνει η απελπισία!).

»Πέρασε εκείνο το βράδι χωρίς σταγόνα νερό, πέρασε κι η άλλη μέρα κι ήρθε η άλλη. Ο αυγουστιάτικος ήλιος καμίνι και πουθενά το παραμικρό δεντράκι ή χτίσμα να κρύψεις το κεφάλι σου. Άρχισαν τό­τε να 'ρχονται απ' έξω από τα σύρματα πολίτες, μας έδειχναν τενεκέδες με νερό, χίλιες δραχμές ο τενεκές. Έτρεξαν πολλοί, όμως πρώτα το χιλιάρικο κι ύστερα ο τενεκές, που πολλές φορές δεν είχε ούτε στα­γόνα νερό.

»Το στόμα μου είχε στεγνώσει σαν σιόλα παπουτσιού και στην τσέπη μου δεν είχα πεντάρα. Ξάπλωσα και είπα μέσα μου: έως εδώ, τώρα όλα τέλειωσαν. Δίπλα μου όμως ήταν ξαπλωμένος ο συμπα­τριώτης σου λοχίας Ζιαραβέλας, σ' αυτόν χρωστάω τη ζωή μου. Είχε ένα χιλιάρικο, πήγε κι αγόρασε έναν τενεκέ. Δεν ήταν κι αυτός γεμά­τος, αλλά είχε αρκετό. Μου γεμίζει και μένα το κύπελό μου. Γεμίζω με λαχτάρα το στόμα μου και πάω να καταπιώ. Το νερό όμως δεν κατέβαινε κάτω. Ξαναδοκιμάζω, τίποτε, ο λαιμός μου είχε κλείσει. Βούρκωσαν τα μάτια μου, ξαπλώνω κάτω και λέω στο λοχία: "σ' ευχαριστώ Ζιαραβέλα, αλλά η δική μου ζωή τέλειωσε, το νερό δεν πάει κάτω, να ζήσετε εσείς". Μ' αγκαλιάζει αυτός αμέσως, "μη κά­νεις έτσι καημένε, μην απελπίζεσαι, κατέβασε το γουλιά γουλιά και θα ιδείς πως θα κατεβεί". Κάνω όπως μου είπε, άρχισα να πίνω και να 'μαι ζωνταντός όπως με βλέπεις.

Βιβλιογραφία

Αποστολίδης Πέτρος, Όσα Θυμάμαι 1900-1969, Α’ Γκάρνιζον Ουσιάκ 1922-1923, Αθήνα, Εκδ. Κέδρος, 1981, 60-61

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 261 (2000) 11

Σακελλαρίδης Θανάσης, Πέτρος Αποστολίδης (1896 – 1988), Η Καλουτά μας 10 (1992) 209 - 211

Σακελλαρίδης Θανάσης, Πνευματικοί άνθρωποι του χωριού μη επιζώντες. Λογοτέχνες – Δημοσιογράφοι – Συγγραφείς, Η Καλουτά μας 10 (1992) 209 – 211

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 7

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 30-31

Παρόλο που γεννήθηκε στον Πύργο της Βουλγαρίας, ο πατέρας του Νίκος Αποστόλης, μεγαλέμπορος δημητριακών και κτηματίας, καταγόταν από το Ζαγόρι (Ηλιοχώρι – Ντομπρίνοβο) και η μητέρα του Φωτεινή Κούτσικου από τα Γιάννενα. Αφού τέλειωσε το δημοτικό και το ελληνικό σχολείο στον Πύργο, αποφοίτησε από το Γυμνάσιο στην Ανδριανούπολη. Παράλληλα, έμαθε να μιλά τη βουλγαρική, την παλαιοσλαβική και τη γαλλική γλώσσα. Από νεαρή ηλικία εντρύφησε στην αναρχική ιδεολογία διαβάζοντας τα έργα των Προυντόν, Μπακούνιν, Κροπότκιν, Τολστόι και άλλων. Μάλιστα, όταν μαζί με άλλους Έλληνες και Βούλγαρους γκρέμισε τον ανδριάντα του βασιλιά Φερδινάνδου στην προβλήτα του λιμανιού του Πύργου, συγκρούστηκε σφοδρά με τον πατέρα του και κατέφυγε στην Ανδριανούπολη, όπου φοίτησε στο Γυμνάσιο. Στη συνέχεια, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εξακολούθησε τις σπουδές του στη Σχολή Γλωσσών και Εμπορίου εργαζόμενος ταυτόχρονα ως δημοσιογράφος. Εδώ ήρθε σε επαφή με αρμενικές επαναστατικές οργανώσεις όπως η «Χιντσάκ», συμμετείχε στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος Τουρκίας και οργάνωσε το συνδικάτο των φορτοεκφορτωτών, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ήταν Κούρδοι, οδηγώντας τους σε απεργία. Η δράση του, αλλά και δύο άρθρα του στον «Εργάτη» οδήγησαν στην απέλασή του από το τουρκικό κράτος. Έτσι, μετά από ένα σύντομο πέρασμά του από τα Γιάννενα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου φοίτησε για λίγο στο Βαρβάκειο. Σύντομα εγκατέλειψε τις σπουδές και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία. 

Συμμετείχε στην ίδρυση της Σοσιαλιστικής Συνδικαλιστικής Οργάνωσης το 1911 και κατόπιν έγινε Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Εξακολούθησε να υποστηρίζει αναρχοσυνδικαλιστικές απόψεις τις οποίες και προώθησε στο συνδικάτο τροχιοδρομικών. Σύντομα, όμως, αποχώρησε από το κόμμα αυτό, όταν μετατράπηκε σε κομμουνιστικό και δεν αναμείχθηκε ξανά με κόμματα και οργανώσεις. Διετέλεσε, επίσης, αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ριζοσπάστης», αλλά παραιτήθηκε όταν αυτή έγινε όργανο του Σ.Ε.Κ.Ε. (Κ.Κ.Ε).

Ενδεικτικά των απόψεών του είναι όσα έγραψε ο ίδιος στην εφημερίδα «Άμυνα» στις 21 Αυγούστου 1920: «Παντού υπήρξα αριστερός, συνδικαλιστής, άκαμπτος, αδιάλλακτος, ασυμβίβαστος, στραβόξυλο. Σοσιαλαρχηγός μόνον δεν υπήρξα ποτέ, αλλά, τουναντίον, παντού και πάντοτε εκαλλιέργησα την δυσπιστίαν κατά των διανοουμένων κατεργαρέων, ως μόνην εξασφαλίζουσαν τους εργάτας από πάσης εκμεταλλεύσεως».

Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και υπήρξε συντάκτης στις εφημερίδες «Σκριπ», «Καιροί», «Εσπερινή», «Νέα Ελλάς», «Νέα Ημέρα», «Άστυ», «Ριζοσπάστης», «Πολιτεία», «Καθημερινή», «Βραδινή», «Εφημερίδα των Συντακτών», «Χρονικά της Ελλάδος», «Πρωία». Υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματέας της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας», Διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, Γενικός διοικητής της Σάμου.

Δημοσίευσε πολυάριθμα άρθρα και μελέτες σε εφημερίδες της εποχής του και υπήρξε σημαντικός δοκιμιογράφος. Συνέταξε σημαντικές ανθολογίες ποίησης και διηγήματος συμβάλλοντας στην πνευματική ζωή της χώρας.

Έργα του είναι :

Ανθολογία (1708 - 1952), ε' έκδοση, Αθήναι, Εκδ. Εστία, 1954.

Συμπληρώματα στην Ανθολογία, Αθήναι, Εκδ. Εστία, 1959.

Το «άλλο» στην ανθολογία, Αθήναι, Εκδ. Αδελφοί Γ. Βλάσση, 1964.

Το διήγημα ανθολογημένο (α' τόμος), Αθήναι, Εκδ. Γ. Ρόδη, 1953.

Το διήγημα ανθολογημένο (β' τόμος), Αθήναι, Εκδ. Κολλάρος, 1954.

Το διήγημα ανθολογημένο (γ' τόμος), Αθήναι 1960.

Ενάριθμα, Αθήνα, Εκδ. Τα Νέα Ελληνικά, 1967.

Υστερόγραφα, Αθήνα, Εκδ. Τα Νέα Ελληνικά, 1968

Τελευταία, Αθήνα, Εκδ. Τα Νέα Ελληνικά, 1969

Από τα «Ενάριθμά» του παραθέτουμε ένα απόσπασμα :

$1—    Όταν δε φοβάσαι το θάνατο, ως κι αυτός σε φοβάται!

$1—    Οι μεγάλοι ηττημένοι της ζωής στάθηκαν το άλας της!

$1—    Πολλοί δε μπαίνουν πουθενά· τρυπώνουν! Δε βγαίνουν από πουθενά· λακκίζουν!

$1—    Αντί τόσο τρέμεις μην κάποτε τραυματιστείς, δε φροντίζεις να γίνεσαι όλο και  πιο  άτρωτος;

$1—    Μην κλαψουρίζεις, μην κλαψουρίζεις! και το μωρό όταν κλαψουρίζει το βαριούνται!

$1—    Ν’ αντιγνωμείς με τον πατέρα ή τον αδερφό σου σπίτι, μα να μένει μεταξύ σας· ν’ αντιγνωμείς με το δάσκαλό σου κατ’ ιδίαν, ή, έστω, στην παράδοση, μα λέξη στον μπαμπάκα, τον διευθυντή, τον επιθεωρητή, τον καφενέ, την εφημερίδα, τη Νεολαία, την Ασφάλεια, το Δικαστήριο! Αλλιώς είσαι κάθαρμα!... Τίποτε το λιγώτερο: Κάθαρμα! και να με θυ­μηθείς: θα το πληρώσεις! θα το πληρώσεις πολύ ακριβά, κάθαρμα!

$1—    Οι περισσότεροι κοιμούνται ορθοί, οι λιγώτεροι ξα­πλωμένοι!

$1—    Παιδί έσπαζες και χαιρόσουν· μεγάλος, κολλάς σπα­σμένα και  καταθλίβεσαι!

$1—    Πρώτα κλείσε το Διάολο στο κατώι, κ’ υστέρα ψά­χνεις, αν θες, για Άγγελο στο ανώι!

$1—    Παρά ανεμοδούρας, κάλλιο μούλαρος!

$1—    Στη ζωή των ανθρώπων θέση γι’ άγιους δεν υπάρχει!

$1—    Όσο βεβαιότερος για το θάνατο, τόσο πιο αδιάφορος για την τραμπάλα της ζωής!

$1—    Λέγε κάποτε : « - Ό,τι κι αν πλερώνεις, σένα εγώ δε σε δουλεύω!... Γιατί συ παραείσαι, κι εγώ δεν κατάντησ’ α­κόμα ως εκεί!...»

$1—    Οι πολλοί σ' όλη τους τη ζωή πορεύτηκαν με μάσκα: τη μάσκα της «βολής» των κι οπωσούν της αρεσκείας των!

$1—    Άλλο να βγάζεις πρώτο πράμα από την έσχατη λε­πτομέρεια κι άλλο να γαντζώνεσ’ απ’ αυτή για να μη σε ρουφήξει ο ρούφουλας της ολομέρειας!»

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 261 (2000) 11

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 203 - 204

Μελετόπουλος Μελέτης Η., Ηρακλής Αποστολίδης, Η αναρχία, Νέα Κοινωνιολογία 26 (1998) 93 - 105

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6-7

Γεννήθηκε στην Κομοτηνή, αλλά κατάγεται από την Ελάτη (Μπούλτση) Ζαγορίου. Είναι κόρη του Απόστολου Αντωνιάδη, που εξέδωσε στην Κομοτηνή το 1926 την παλαιότερη εφημερίδα της Θράκης, την «Πρωΐα».

Από το 1951 η Ελένη Αντωνιάδου ανήκε στο συντακτικό προσωπικό της εφημερίδας και από το 1959, μετά τη συνταξιοδότηση του πατέρα της, ανέλαβε τη διεύθυνσή της. Το 1996 αναγκάστηκε να αναστείλει τη λειτουργία της λόγω ενός αυτοκινητιστικού ατυχήματος μετά απο 70 χρόνια έκδοσης και συνταξιοδοτήθηκε.

Πέρα από την εφημερίδα υπηρέτησε την πόλη επί 24 χρόνια ως εκλεγμένη Δημοτική Σύμβουλος. Στο Δημοτικό Συμβούλιο υπήρξε Γραμματέας, Αντιπρόεδρος, ενώ το διάστημα 1986-89 διετέλεσε Πρόεδρος. Ήταν η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος του Δήμου Κομοτηνής.

Υπήρξε επί 20 χρόνια Γραμματέας και έπειτα Ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου της «Ενώσεως Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου» με έδρα την Αθήνα, ανταποκρίτρια του Πρακτορείου ASS-PRESS και του REUTERS. Από το 1954 έως το 1967 υπήρξε Ανταποκρίτρια των εφημερίδων «Καθημερινή» και «Μεσημβρινή» του συγκροτήματος Βλάχου και το 1958 ήταν Διευθύντρια του Γραφείου Ειδήσεων που είχε ιδρύσει η Ελένη Βλάχου της Καθημερινής. Επί 54 χρόνια ήταν μέλος της Διευθύνσεως του Μορφωτικού Ομίλου Κομοτηνής, στον οποίο υπήρξε και Αντιπρόεδρος. Επίσης, διετέλεσε Γραμματέας και Αντιπρόεδρος της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυρίων και Δεσποινίδων Κομοτηνής, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Φοιτητικής Εστίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Πρόεδρος του Ειδικού Σχολείου Αναπήρων Παιδιών, Πρόεδρος της Σχολικής Επιτροπής του Γυμνασίου Θηλέων Κομοτηνής, Αντιπρόεδρος του Θεραπευτηρίου Χρονίων Παθήσεων Παίδων, Γραμματέας του Πανελληνίου Συνδέσμου Σχολικών Επικουρικών Υποτροφιών, Γραμματέας της Διοικήσεως της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών. Υπήρξε μέλος πολλών ακόμη συλλόγων.

Από το 1959 έως σήμερα είναι Εθελόντρια Αδερφή του Ε.Ε.Σ. και έχει λάβει μέρος σε 4 δύσκολες αποστολές για τη διάσωση Ασθενών. Το 2009 διορίστηκε από την Κεντρική Διοίκηση του Ε.Ε.Σ. στο Διοικητικό Συμβούλιο του Περιφερειακού Τμήματος Κομοτηνής. Επιπρόσθετα, για 64 χρόνια υπηρέτησε το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών ως Βοηθός Εφόρου και Γραμματέας του Τοπικού Συμβουλίου.

Έχει λάβει πολλές διακρίσεις. Το 1958 της απονεμήθηκε δίπλωμα του Ε.Ε.Σ. για την αναγνώριση των υπηρεσιών της και την πολύτιμη συμβολή της στο κοινωνικό σύνολο, το 1989 βραβεύτηκε από την Πανελλήνια Δημοσιογραφική ομοσπονδία με έδρα την Αθήνα για τη συμβολή και την προσφορά της στον τύπο της Θράκης, ενώ το 1990 βραβεύτηκε από το Ροταριανό Όμιλο Κομοτηνής για τα 70 χρόνια έκδοσης της εφημερίδας «Πρωΐα». Το 2009 ο Δήμος Κομοτηνής τη βράβευσε για την πολύτιμη και πολύχρονη προσφορά της στο Συνάνθρωπο και το 2010 για την θητεία της ως Προέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου αλλά και για τη συμβολή της στη διαμόρφωση της Κομοτηνής σε μια πόλη όπου πρωταγωνιστεί η Γυναίκα.

Βιβλιογραφία

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6

Γεννήθηκε στο χωριό Ελάτη (Μπούλτση) Ζαγορίου. Έφυγε σε μικρή ηλικία από το χωριό του αναζητώντας μια καλύτερη ζωή στην Αδριανούπολη, όπου άνοιξε χαρτοπωλείο. Υπήρξε έφεδρος Λοχαγός κλάσεως 1913Α και έλαβε μέρος στο Βορειοηπειρωτικό Αγώνα το 1914. Έλαβε, επίσης, μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην κατάληψη της Θράκης ήταν στην ΙΧ Μεραρχία που μπήκε στην Κομοτηνή κατά την απελευθέρωσή της το 1920. Έλαβε μέρος και στον Πόλεμο του 1940-41 υπηρετώντας στην Ελληνοβουλγαρική μεθόριο.

Μετά την απελευθέρωση της Κομοτηνής το 1920 εγκαταστάθηκε στην πόλη και ίδρυσε το 1926 την εφημερίδα «Πρωΐα», τη μοναδική που κυκλοφορούσε τότε σε ολόκληρη τη Θράκη. Διηύθυνε την εφημερίδα μέχρι το 1959 που συνταξιοδοτήθηκε και παραχώρησε τη διεύθυνση στην κόρη του Ελένη. Υπήρξε ανταποκριτής του πρακτορείου REUTERS στη Θράκη για πολλά χρόνια.

Ανέπτυξε έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση. Διετέλεσε επί 20 χρόνια Δημοτικός Σύμβουλος και Αναπληρωτής Δημάρχου, επί 8 χρόνια Νομαρχιακός Σύμβουλος στη Νομαρχία Ροδόπης, επίσης Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σισμανόγλειου Νοσοκομείου Κομοτηνής, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Αγροτικού Ορφανοτροφείου Ροδόπης, του Πατριωτικού Ιδρύματος Π.Ι.Κ.Π.Α. Κομοτηνής, της Εταιρίας Προστασίας Ανηλίκων, του Ροταριανού Ομίλου Κομοτηνής, του Ταμείου Ανεγέρσεως Διδακτηρίων, του Εθνικού Συνδέσμου Εφέδρων Αξιωματικών, του Πατριωτικού Ιδρύματος Ε.Ε.Σ. στο Παράρτημα Κομοτηνής και πολλών άλλων Συλλόγων. Ήταν ο ιδρυτής της «Ηπειρωτικής Αδελφότητας Κομοτηνής» και αργότερα ανακηρύχθηκε Επίτιμος Πρόεδρός της. Η αδελφότητα εξακολουθεί μέχρι σήμερα με την ονομασία «Σύλλογος Ηπειρωτών Άγιος Γεώργιος εξ Ιωαννίνων».

Έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν ο Αργυρός Σταυρός του Βασιλικού Τάγματος Γεωργίου του Α’ για την εθνική, κοινωνική και φιλανθρωπική δράση του, ο πολεμικός σταυρός, το αργυρό μετάλλειο ανδρείας, το μετάλλιο εξαίρετων πράξεων, το Διασυμμαχικό μετάλλιο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το μετάλλιο Πολέμου 1940-41.

Μετά το θάνατό του ο Δήμος Κομοτηνής αποφάσισε να γίνει η κηδεία του Δημοτική Δαπάνη και έδωσε το όνομά του σε οδό της Κομοτηνής.

Βιβλιογραφία

Πελεκούδας Στέφανος, Απόστολος Αντωνιάδης, Το Ζαγόρι μας, 43 (1981) 15

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6

Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης γεννήθηκε στο χωριό Καμνιά – σημερινό Ανθρακίτη - του Ανατολικού Ζαγορίου. Παρακολούθησε μαθήματα γραμματικής, φυσικής και μεταφυσικής στη σχολή Γκιούμα, όταν σχολάρχης ήταν ο Γεώργιος Σουγδουρής, και το 1697 εξακολούθησε τις σπουδές του στην Ιταλία. Στη Βενετία παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, θεολογίας και μαθηματικών. Εδώ υπηρέτησε ως εφημέριος στον Ορθόδοξο Ναό του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας και εργάστηκε ως διορθωτής κειμένων στον εκδοτικό οίκο των Γλυκηδών. Το 1708 μετά την τύπωση του τρίτου του βιβλίου εγκατέλειψε τη Βενετία και ήρθε στην Καστοριά προσκεκλημένος από τον Γεώργιο Καστριώτη για να διδάξει στην Εκκλησιαστική του Σχολή. Σκόπευε στην πνευματική κατάρτιση των ιερέων και εξέφρασε τολμηρές θέσεις για τη χριστιανική ηθική συμπεριφορά. Άσκησε αυστηρή κριτική στη συμπεριφορά του κλήρου και επέκρινε την κατάχρηση του αφορισμού. Το 1710 αποδέχτηκε την πρόσκληση του Δημητρίου Κυρίτζη και ανέλαβε στη Σχολή Κυρίτζη τη διεύθυνση διδάσκοντας μαθηματικά και φιλοσοφία. Η σχολή απέκτησε φήμη και μαθητές από πολλά σημεία της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας, αλλά και από το Άγιο Όρος, τα Γιάννενα και το μακρινό Βουκουρέστι. Ενδεικτικά αναφέρονται οι Μπαλάνος Βασιλόπουλος, Σεβαστός Λεοντιάδης, Παχώμιος, Ευγένιος Βούλγαρης.

Για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο διδάχτηκε η φιλοσοφία και τα σύγχρονα μαθηματικά κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι μαθητές του παρακολούθησαν μαθήματα για τη λογική και νεότερη Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, τον Καρτέσιο (Descartes) και τον Μαλμπράνς (Malebranche). Υπήρξε ένας από τους νεωτεριστές, που επιχείρησαν να εισάγουν στην Ελλάδα τις νέες αντιλήψεις και την παιδεία της Ευρώπης. Εισήγαγε τη «μονολεκτική ψυχαγωγία», η οποία καλλιεργούσε το πνεύμα των νέων στις ορθές πράξεις. Στόχευσε στο διαφωτισμό του Γένους και δε δίστασε να ασκήσει δριμύτατη κριτική στην Εκκλησία, όταν έκρινε ότι δεν επιτελεί το ρόλο της. Επιχείρησε να συνδυάσει τη Φιλοσοφία με τη Θεολογία. Δίδαξε τις αντιλήψεις του στους μαθητές της Σιάτιστας και της Καστοριάς, αλλά και από τον άμβωνα στις εκκλησίες. Η διδασκαλία του προκάλεσε αντιδράσεις.

Ο Ιερόθεος, δάσκαλος των εγκυκλίων μαθημάτων στην Καστοριά, τον κατηγόρησε στην Ιερή Σύνοδο για οπαδό του Μολίνου, του Ισπανού θεολόγου που αρνιόνταν την αξία των αγα­θών έργων. Η Σύνοδος κάλεσε σε απολογία τον Ανθρακίτη, ο οποίος απέστειλε επιστολή και δεν ταξίδεψε ο ίδιος στην Κωνσταντινούπολη εξαιτίας της προχωρημένης ηλικίας, της ασθενούς υγείας του και της οικονομικής του ανέχειας. Έτσι, η Σύνοδος του 1721 τον καταδίκασε για «ετεροδιδασκαλία και απείθεια» σε καθαίρεση και διέταξε να καούν όλα τα συγγράμματά του. Η καταδικαστική απόφαση οδήγησε τον Ανθρακίτη στην Κωνσταντινούπολη και στην αναίρεση της διδασκαλίας του μπροστά στη Σύνοδο προκειμένου να αθωωθεί με νέα απόφαση το 1723. Εντούτοις, η απαγόρευση διδασκαλίας και το κάψιμο των βιβλίων και των χειρογράφων του τον καταρράκωσαν. Τα λόγια του διδασκάλου στους άρχοντες των Ιωαννίνων αποδίδουν την οδύνη του :

«. . . συναθροίζουν λογικάς και φυσικάς και Ευκλείδην και έτερα μαθηματικά και ανάπτουν φωτίαν εις την αυλήν της εκκλησίας εις τρία μέρη και τα έρριψαν μέσα ημέρα Κυριακή, και λαός άπειρος έξω, γεμιτζήδες, παπουτζήδες, ραφτάδες, και τα κάνουν ωσάν να ήταν Αρείου αιρέσεις ή πνευματομάχων βιβλία όπου όλος ο κόσμος τα σπουδάζει, όπου δεν έχουν να κάμουν ολότελα με την πίστιν».

Το γεγονός τον απογοήτευσε και τον οδήγησε στην Κωνσταντινούπολη όπου δίδαξε ως τα βαθιά του γεράματα. Θεωρείται πρόδρομος της νεοελληνικής αναγέννησης. Πέθανε το 1749 στη Σιά­τιστα.

Στα έργα του περιλαμβάνονται τα :

Επίσκεψις Πνευματική, Βενετία 1707

Βοσκός Λογικών προβάτων, Βενετία 1708

Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς νουθεσίαι, Βενετία 1708

Οδός μαθηματικής, (μετάφραση), 4 τόμοι, Βενετία, 1749

Λογική Ελάττων, 1953 (οι σημειώσεις του επιμελημένες από το μαθητή του Μπαλάνο Βασιλόπουλο)

 Λόγος εις τον προφήτην Ηλίαν «Κήρυγμα Προφήτη Ηλία», (χειρόγραφο).

Βιβλιογραφία

Αγγέλου Άλκης, Η δίκη του Μεθοδίου Ανθρακίτη, όπως την αφηγείται ο ίδιος, Αθήναι, Εκδ. Τυπογραφείον Μυρτίδη, 1956, 168

Αγγέλου Άλκης, Των Φώτων, Όψεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Νεοελληνικά Μελετήματα, Αθήνα, Εκδ. Ερμής, 2000.

Βαζιάκα Πετρούλα Χρ., Ο Ανθρακίτης Ζαγορίου και το Δημοτικό Τραγούδι, Ιωάννινα, 2006, 58 - 64

Ευστρατιάδης Σωφρόνιος, Ιερόθεος Πελοποννήσιος ο Ιβηρίτης και Μεθόδιος Ανθρακίτης ο εξ Ιωαννίνων, Ρωμανός ο Μελωδός Τόμος Α΄ (1932-1933), 257-315

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 30-32

Μέρτζιος Γεώργιος, Λόγιοι Ζαγορίσιοι επί Τουρκοκρατίας, Το Ζαγόρι μας, 129 (1988) 164

Μπόμπου-Σταμάτη Βασιλική, Ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και τα Τετράδια,  Ελληνικά 45 (1995) 111-127

Παπαδόπουλος Βρετός Ανδρέας, Νεοελληνική Φιλολογία : ήτοι κατάλογος των από πτώσεως της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι εγκαθιδρύσεως της εν Ελλάδι βασιλείας τυπωθέντων βιβλίων παρ' Ελλήνων εις την ομιλουμένην, ή εις την αρχαίαν ελληνικήν γλώσσαν / συντεθείς υπό Ανδρέου Παπαδοπούλου Βρετού, T. B'. Εν Αθήναις: Τύποις και αναλώμασι Λ. Δ. Βιλαρά και Β. Π. Λιούμη, 1857, 240

Παπαδόπουλος Χρυσόστομος, Μεθόδιος Ανθρακίτης, Θεολογία 4 (1926) 10-17

Σάθας Κωνσταντίνος Ν., Νεοελληνική Φιλολογία, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασιν διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας (1453 - 1821), Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας των Τέκνων Ανδρέου Κορομηλά, 1868, 435 - 437

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6

Τσιάλος Δ. Στέφανος, Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο φιλοσοφών διαφόρως από τους Αριστοτελικούς, Ανθρακίτης 2000, 9

Τσιγώνη Αναστασία, Μεθόδιος Ανθρακίτης, ένας Πρόδρομος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Μαθηματική Επιθεώρηση 59 (2003) 95-105

Χατζής Δημήτρης, Το κείμενο της ομολογίας του Μεθόδιου Ανθρακίτη, Ελληνικά 17 (1962) 296-306.

Χρήστου Παναγιώτης Κ., Μεθόδιος Ανθρακίτης, Βίος – Δράσις – Ανέκδοτα έργα, Ιωάννινα, Εκδ. Ηπειρωτική Εστία, 1953

 Ψημμένος Νίκος, Η Ελληνική Φιλοσοφία από το 1453 ως το 1821, Ανθολογία Κειμένων, Αθήνα, Εκδ. Γνώση, 1989, 29, 421-455

Γεννήθηκε στο Μεσοβούνι Ζαγορίου. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου στο Καλπάκι και του Γυμνασίου στα Δολιανά. Εν συνεχεία εισήχθη στο Εκκλησιαστικό Λύκειο Βελλάς, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1984. Το ίδιο έτος γράφτηκε στο Τμήμα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από το οποίο και αποφοίτησε τον Μάρτιο του 1989.

Κατά τα περίοδο 1989-1991 παρακολούθησε το διετή κύκλο του Τμήματος Μεταπτυχιακών Σπουδών της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τελείωσε με επιτυχία τις νόμιμες διπλωματικές εξετάσεις και κρίθηκε ικανός του Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Τμήματος Θεολογίας του Ιστορικού κλάδου με τομέα ειδίκευσης «Εκκλησιαστική ιστορία, Χριστιανική γραμματεία, αρχαιολογία και Τέχνη» με βαθμό «Άριστα». Κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών του σπουδών εκπόνησε αρκετές μελέτες και εργασίες, κυρίως για Μονές της Ηπείρου, οι οποίες συμπεριλήφθηκαν σε εκδόσεις του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Το έτος 1998 η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών εξέδωσε τη μελέτη του με τίτλο «Ιερά μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σωσίνου». Έκτοτε ασχολείται κυρίως με τη συλλογή ιστορικών στοιχείων για τις Μονές του Ζαγορίου και της ευρύτερης περιοχής.

Ήταν κόρη του Γεωργίου Αναγνωστόπουλου με καταγωγή από το Πάπιγκο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και εργάστηκε ως αρχαιολόγος πρώτα στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή κι έπειτα σε διάφορα μουσεία όπως του Ηρακλείου, της Ακροπόλεως, της Ελευσίνας. Απολύθηκε επί δικτατορίας και επανήλθε μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Έλαβε μέρος σε πολλές ανασκαφικές έρευνες και εργάστηκε ως υπεύθυνη ενάλιων αρχαιοτήτων στην έρευνα του πλοίου του 17ου αιώνα στο λιμάνι του Ηρακλείου Κρήτης. Έκανε μεγάλες προσπάθειες για τη σωτηρία των πολιτιστικών θησαυρών της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή στο νησί. Ειδικότερα ασχολήθηκε με τα ψηφιδωτά της εκκλησίας της Κανακαριάς. Εξέδωσε το λεύκωμα «Κύπρος, η λεηλασία ενός πολιτισμού». Έλαβε εγκωμιαστικά σχόλια από τον Αθηναϊκό τύπο και τιμήθηκε αρκετές φορές για το έργο της. Μάλιστα, αναγνωρίστηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσο Παπαδόπουλο σε ειδική τελετή στην Παλαιά Βουλή.

Το ενδιαφέρον της για το Πάπιγκο ήταν διαρκές. Επί κυβερνήσεως Ράλλη πέτυχε την έγκιση κονδυλίων από τους αρμόδιους τότε υπουργούς Σουφλιά και Στρατήγη για την ανακατασκευή – αποπεράτωση τμήματος του δρόμου Αρίστης – Παπίγκου (Καγκέλια). Ανησυχούσε και για τη λειτουργία της Αναγνωστοπουλείου Σχολής στην Κόνιτσα, η οποία είχε ιδρυθεί σύμφωνα με τη διαθήκη του ευεργέτη Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου.

Βιβλιογραφία

Σκούρτη Ελένη, Μαρία Αναγνωστοπούλου (1924-2003), Το Ζαγόρι μας 303 (2003) 7.

Γεννήθηκε στο Πάπιγκο Ζαγορίου. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο σχολείο του χωριού του. Το 1853 γράφηκε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, έλαβε υποτροφία από το κληροδότημα Σεμιτέλου και ολοκλήρωσε τις σπουδές του με άριστα. Το 1856 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1861 αναγορεύτηκε διδάκτωρ φιλοσοφίας. Παράλληλα, εντρύφησε στην Ελληνική, τη Λατινική και τη Γαλλική γλώσσα. Τον ενδιέφερε πολύ η δημοσιογραφία και το 1861 προσελήφθη στον «Εθνοφύλακα», μια από τις πρώτες καθημερινές εφημερίδες των Αθηνών. Σύντομα έγινε και αρχισυντάκτης. Έλαβε μέρος ως δημοσιογράφος στην αντιπαράθεση με το βασιλιά Όθωνα. Αργότερα τάχθηκε υπέρ της απελευθέρωσης της Κρήτης και της προσάρτησής της, γεγονός που τον έφερε σε σύγκρουση με τους βοηθούς σύνταξης της εφημερίδας και τον οδήγησε στην παραίτηση.

Έπειτα γνώρισε τον Σάμιουελ Χάου, ο οποίος ασχολείτο με την εκπαίδευση τυφλών και κωφών, και τον ακολούθησε στη Νέα Αγγλία, όπου δίδαξε σε τυφλούς μαθητές ελληνικά και λατινικά. Στη συνέχεια έγινε Καθηγητής των ελληνικών σε Αμερικάνικο Κολλέγιο κι έλαβε μόνιμη θέση στο Ινστιτούτο Πέρκινς. Μάλιστα, νυμφεύτηκε την κόρη του Χάου, Ιουλία Ρωμάνα, και εγκαταστάθηκε οριστικά στη Βοστώνη. Λόγω των συχνών απουσιών του Χάου από το Ίδρυμα, σύντομα ανέλαβε την εποπτεία του και μελέτησε ενδελεχώς τα τυφλά και κωφά παιδιά και αναζήτησε συμπληρωματικά μέτρα για τη διδασκαλία τους. Μετά το θάνατο του Χάου ανέλαβε τη θέση του διευθυντή και προσπάθησε με ζήλο να συνεχίσει και να επεκτείνει το έργο του βελτιώνοντας το ίδρυμα και την προσφορά του στα παιδιά. Πέτυχε να αυξήσει τα κεφάλαια του Ινστιτούτου Πέρκινς διευκολύνοντας τη μελέτη των μαθητών. Κατόρθωσε να δημιουργήσει νηπιαγωγείο για τυφλά παιδιά, ενώ το ίδρυμα διέθετε σημαντική βιβλιοθήκη, γενική και μουσική, και εξοπλισμό για τη διδασκαλία της μουσικής. Μέσα από το ίδρυμα πολλά παιδιά έλαβαν καθοριστική βοήθεια για τη ζωή τους.

Το 1900 ο Αναγνωστόπουλος μετέβη στο Παρίσι και παρακολούθησε ως επίσημος εκπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών το Διεθνές Συνέδριο των διδασκάλων και φίλων των τυφλών. Επισκέφτηκε ευρωπαϊκά σχολεία για τυφλούς αλλά και την Ήπειρο, ενώ κατέθεσε στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος 25.000 δολάρια για την υποστήριξη σχολείων στα Γιάννενα κι αλλού. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ οργάνωσε πρόγραμμα για την απασχόληση των τυφλών με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Το Μάρτιο του 1906 αναχώρησε για το τελευταίο του ταξίδι στην Ευρώπη. Η υγεία του είχε ήδη εξασθενήσει πολύ. Επισκέφτηκε την Τουρκία, τη Σερβία και τη Ρουμανία. Η κατάστασή του σύντομα επιδεινώθηκε και άφησε την τελευταία του πνοή στο Τούρνο Σεβερίν της Ρουμανίας. Τάφηκε στην Ήπειρο. Ο Ερμής Μουδόπουλος σε άρθρο του στην Ηπειρωτική Εταιρεία καταγράφει τις αντικρουόμενες απόψεις για το θάνατό του όπου γίνεται λόγος για δολοφονία του.

Αναφορικά με την προσφορά του πρέπει να αναφερθεί η ίδρυση το 1880 στο Πάπιγκο των «Καλλίνειων Σχολείων» στη μνήμη της μητέρας του Καλλίνης, ενώ μετά το θάνατό του και σύμφωνα με τη διαθήκη του ιδρύθηκε «Πρακτική Γεωργική Σχολή» στην Κόνιτσα, η οποία μετονομάστηκε σε «Αναγνωστοπούλειος Σχολή» προς τιμήν του.

Έργα του αποτελούν τα :

Η εκπαίδευση του νεογνού. Ιστορικό διάγραμμα της αρχής, της ανόδου και του προγραμματισμού της, Βοστώνη 1882

Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο για τους τυφλούς, Βοστώνη 1886

 

Βιβλιογραφία

Αναγνωστόπουλος Δ. – Αναγνωστόπουλος Γ., Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος ή Ανάγνος, Αθήναι, Εκδ. Σακελλαρίου, 1923

Βαγενά Θ. – Δημητρακοπούλου Ευρυδ., Αμερικανοί Φιλέλληνες εθελοντές του Εικοσιένα, Αθήναι 1949

Διαμαντής Κώστας, Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος – Σαμουήλ Χάου, Γιάννενα, Εκδ. Διαχ. Επιτρ. Κληροδοτ. Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου Παπίγκου, 1997

Μουδόπουλος Ερμής, Και πάλιν περί του τραγικού θανάτου του Μ. Ανάγνος ή Αναγνοστόπουλου, Ηπειρωτική Εταιρεία 153 (1989) 288 – 299, 154 (1989) 333 - 337

Μουδόπουλος Ερμής, Το τραγικό τέλος του Μ. Ανάγνος ή Αναγνωστόπουλου, Ηπειρωτική Εταιρεία 149 (1989) 83 – 84

Παπαζήσης Δημήτριος, Βιογραφική συλλογή λογίων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας (Ηπείρου – Θεσσαλίας – Μακεδονίας), Ηπειρωτική Εστία 25 (1976) 341 - 342

Παπαϊωάννου Ιωάννης, Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος, Αθήναι, 1981.

Σάνμπορν Φρανκ, Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος. Ο εκ Παπίγκου Ζαγορίου Ιωαννίνων Φιλάνθρωπος Ευεργέτης της Ανθρωπότητος, Ιωάννινα, Δωδώνη, 2003

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 6

Γεν­νήθηκε τον Οκτώβριο του 1884 στο χωριό Πάπιγκο του Ζαγορίου. Αποφοίτησε το 1902 με βαθμό άριστα από τη Ζωσιμαία Σχολή και δίδαξε στο σχολείο του χωριού του από το 1903 ως το 1907.

Αφού σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, δίδαξε πρώτα στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας και κατόπιν στο 2ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Το 1921 έλαβε υποτροφία από το Υπουργείο Παιδείας και μετέβη στη Σορβόννη και στη Βασιλεία της Ελ­βετίας για μετεκπαίδευση. Το 1922 επέστρεψε στην Ελλάδα και εργάστηκε ως το 1927 ως συντάκτης του Μεγάλου Ιστορικού Λεξικού της Ελληνικής γλώσσας. Έπειτα, διορίστηκε Τακτικός Καθηγη­τής της έδρας της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, όπου και παρέ­μεινε ως το θάνατό του. Δίδασκε Ιστορία της Ελληνικής και Λατινικής γλώσσας, Γενική Γλωσσολογία, Φωνητική και Μορφολογία της Αρχαίας Ελληνικής και Λατι­νικής γλώσσας.

Υπήρξε διακεκριμένος Καθηγητής, ανθρωπιστής και επιστήμονας. Ήταν πολυγραφότατος, καθώς συνέγραψε πολλά λαογραφικά και γλωσσολογικά έργα, βιβλιοκρισίες και διατριβές. Μεταξύ των έργων του που αναφέρονται στην Ήπειρο είναι τα ακόλουθα :

Συλλογή Παροιμιών του Ζαγορίου, Λαογραφία 2 (1910-1911) 307-329.

Κατάραι εκ του Ζαγορίου της Ηπείρου, Λαογραφία 3 (1911-1912) 270-272.

Λαογραφικά εξ Ηπείρου, Λαογραφία 5 (1915-1916) 3-51.

Προλήψεις και δεισιδαίμονες συνήθειαι εν Παπίγκω του Ζαγορίου, Λαογραφία 8 (1921), 217-219.

Περί του δυναμικού τονισμού εν τω ιδιώματι του Ζαγορίου, εν Θεσσαλονίκη 1915 (εναίσιμος επί διδακτορία διατριβή τυχούσα του Ραλλείου Βραβείου), 44.

Ολίγα περί της κλίσεως των ονομάτων και αντωνυμιών εν τω ιδιώματι του Ζαγορίου: «Αφιέρωμα εις Γ. Ν. Χατζιδάκιν», εν Αθήναις 1921, 176-183.

Περί των παρ' Αριστοφάνει δημωδών γλωσσικών στοιχείων και περί του γλωσσικού ιδιώματος της Χειμάρρας, Αθηνά 35 (1923) 253-4.

Περί της γλώσσης των κωμωδιών του Αριστοφάνους, Αθή­ναι 1924.

Ιστορία των αρχαίων διαλέκτων, Αθήναι 1924

Περί της κρητικής διαλέκτου, Αθήναι 1926

Τα γλωσσικά ιδιώματα της Ηπείρου, Ηπειρωτικά Χρονικά 1 (1926) 81-85.

Μικρά συμβολή εις την μελέτην των Ηπειρωτικών τοπωνυμίων: «Ηπειρω­τικά χρονικά» 1 (1926), 86-101.

Επίγραμμα του Wilamowitz επί τη απελευθερώσει των Ιωαννίνων, Ηπειρωτικά Χρονικά 1 (1926) 39-40.

Σύντομος ιστορία των γλωσσικών μελετών, Αθήναι 1927

Περί του ιδιώματος της εν Ηπείρω Βουρμπιάνης και των περί αυτήν κωμών, Byzantinisch Neugriechische jahrbücher 7 (1928-29) 448-461.

Εισαγωγή εις την νεοελληνικήν διαλεκτολογίαν, Αθήναι

Η Λατινική γλώσσα, Αθήναι 1931

Η γλώσσα εν Ηπείρω, Αθήναι

Η ελληνική ορθογραφία, Αθήναι 1934

Εκ των ανεκδότων έργων του Παναγ. Στ. Αραβαντινού, Ηπειρωτικά Χρονικά 10 (1935) 187-197 κ.ά.

Βιβλιογραφία

Βιζουκίδης Περικλής, Γεώργιος Π. Αναγνωστόπουλος (1884 – 1936), Ηπειρωτικά Χρονικά 12 (1937) 261 - 273

Βιζουκίδης Περικλής, Η συμβολή των Ηπειρωτών εις το έργον του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ηπειρωτικά Χρονικά 12 (1937) 7

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 261 (2000) 11

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 101-102

Παπαζήσης Δημήτριος, Βιογραφική συλλογή λογίων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας (Ηπείρου – Θεσσαλίας – Μακεδονίας), Ηπειρωτική Εστία 25 (1976) 342

Σκούρτη Ελένη, Γεώργιος Αναγνωστόπουλος (1884 – 1936), Το Ζαγόρι μας 306 (2003) 8.

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 5

Γεννήθηκε στην Επισκοπή Ημαθίας, αλλά κατάγεται από το Ζαγόρι. Τέλειωσε το εξατάξιο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας. Το 1995 εξέδωσε την πρώτη ποιητική συλλογή της «Με αισιοδοξία στο μέλλον» και λίγα χρόνια αργότερα τη δεύτερη με τίτλο «Διόδια Ζωής». Και οι δύο συλλογές επανεκδόθηκαν. Το 2011 εξέδωσε τη συλλογή με τίτλο «Του χρόνου και της αρμονίας».

Διακρίθηκε με πρώτο έπαινο από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ), με τρίτο βραβείο από τη Νέα Κίνηση Λογοτεχνών Β.Ε., από την Εταιρεία Τεχνών Πολιτισμού και Επιστημών Κερατσινίου Πειραιώς με τρίτο βραβείο και πρώτο έπαινο, καθώς και τρίτο βραβείο από το περιοδικό ΚΕΛΑΙΝΩ. Επιπλέον, βραβεύτηκε από την εταιρεία Αργοναυτών Θεσσαλονίκης. Έχει συμμετάσχει με διάκριση και επιτυχία στους Δελφικούς αγώνες της Π.Ε.Λ. και στον πανελλήνιο διαγωνισμό τεχνών και πολιτισμού Πειραιώς το 2007. Έλαβε μέρος στο Φεστιβάλ Θάσου, στον Ερωτικό Μάιο καθώς και στην παγκόσμια ημέρα ποίησης Θεσσαλονίκης επί συνεχή έτη. Βραβεύτηκε, επίσης, για το ποίημα «ΠΑΡΩΝ – ΑΠΩΝ» από το περιοδικό Δευκαλίων ο Θεσσαλός.

Παρουσίασε μέλη και συγγραφείς της Ε.Λ.Β.Ε. Έργα της συμπεριλαμβάνονται σε ποιητικές ανθολογίες, λεξικά ποίησης και έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχει προσκληθεί επανειλημμένως από τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια.

Είναι μέλος της Ε.Λ.Β.Ε. της Αμφικτιονίας Ελληνισμού και της Π.Ε.Λ. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Φίλοι της Ποίησης και της Φιλοσοφίας» μαζί με την Λίνα Σπεντζάκη, τον Βασίλη Πετρίδη, τον Φάνη Ζβε και τον Ζαχαρία Προδρόμου. Είναι συνεργάτιδα του περιοδικού «Ηπειρωτικά Γράμματα».

Παρατίθενται δύο ποιήματά της :

Αποσύνθεση

Τούτο το μίζερο βλέμμα
ξεμάκραινε την ανάσα της ζωής.
Οι  συστοιχίες των δέντρων
άνοιγαν δρόμους θανάτου.

Τραγούδια ανεμισμένα
σχεδίαζαν τα μάτια
μες τον καθρέφτη της καρδιάς.

Η αγαπημένη εικόνα,
σβήνεται στο μέλλον του σήμερα.

Δεν είσαι πουθενά.

Μες το μυαλό κινείσαι ανάδρομα,
αλητεύεις αδέσποτα στο χρόνο,
καταλαμβάνοντας το φάσμα
του χθες, του σήμερα, του αύριο.

Αποσυντίθεσαι.

Εκτίθεμαι

Ό,τι κι αν λέω,
ό,τι κι αν γράφω,
με απλότητα ενεργώ.

Εκτίθεμαι στη θύελλα
του χωροχρόνου.

Ταξίδια ξεκινώ…

Σε λευκές σελίδες
ζωγραφίζω σκέψεις:
ιδεατά τοπία!

Αποθανατίζω στιγμές,
εικόνες, παρουσίες.

Στοχάζομαι
με αλλόκοτο προορισμό,
το σφιχταγκάλιασμα του ανέμου.

Βροχή αγάπης συνταιριάζω
με φως που αχνοχαράζει,
στου Σύμπαντος τα βάθη.