Οι άνθρωποι
Καταγόταν από τις Νεγάδες Ζαγορίου. Ήταν ιερέας αφοσιωμένος στο λειτούργημά του. Υπηρέτησε με αυταπάρνηση και ζήλο την εκκλησία. Οι πιστοί τον περιγράφουν ως άνθρωπο αγαθό, πράο, ευγενή, ταπεινόφρονα και στοργικό. Αφιερώθηκε στο ναό του Αγίου Γεωργίου της ενορίας του καταγράφοντας την πλούσια εικονογραφία του στο πόνημά του με τίτλο «Κεκρυμένοι Θησαυροί», το οποίο δημοσιεύτηκε στα Ιωάννινα το 1965. Με τον τρόπο αυτό προέβαλε το ξεχωριστό αυτό μνημείο της Ορθοδοξίας σε όλους.
Βιβλιογραφία
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 9
Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1975 αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Αρχαιολογικού Τμήματος. Υπηρέτησε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 1965, πρώτα στην Ήπειρο και κατόπιν στη Μακεδονία. Υπήρξε διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης από το 1982 έως το θάνατό της. Διοργάνωσε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό με τις οποίες προέβαλε την ιστορία και την τέχνη της αρχαίας Μακεδονίας.
Διενήργησε πολλές ανασκαφές στην Ήπειρο, κυρίως στη Βίτσα Ζαγορίου, και στην Κεντρική Μακεδονία, στη Νέα Μηχανιώνα, τη Σάνη, τη Μένδη, το Ποσείδι, το Πολύχρονο και τη Νέα Ρόδα. Επόπτευσε την αναστήλωση πολλών μνημείων στη Νικόπολη, στον Αμμότοπο Άρτας, στη Θεσσαλονίκη και στην Όλυνθο.
Οργάνωσε εκθέσεις στα Αρχαιολογικά Μουσεία Ιωαννίνων, Νικοπόλεως και Άρτας. Ξεχώρισε η έκθεση «Η Θεσσαλονίκη από τα προϊστορικά μέχρι τα χριστιανικά χρόνια» για τα 2300 χρόνια της πόλης. Επίσης, η έκθεση αρχαϊκών και κλασικών αρχαιοτήτων στη νέα πτέρυγα του Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Συνέβαλε με το κύρος και τη μαχητικότητά της στη διάσωση του αρχαϊκού ναού της αρχαίας Αμβρακίας στο κέντρο της Άρτας και πολλών αρχαιολογικών χώρων της Θεσσαλονίκης. Επίσης, ανέδειξε το ιστορικό πρόσωπο της πόλης στο πλαίσιο του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.
Έλαβε μέρος σε πολλά επιστημονικά συνέδρια με ανακοινώσεις. Υπήρξε εταίρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, επίτιμο μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Βερολίνου, της Εταιρείας για την Προώθηση Ελληνικών Σπουδών του Λονδίνου. Στις αρχές του 1995 εκλέχτηκε Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο. Ξεχωρίζουν τα βιβλία της «Χαλκαί κορινθιουργείς πρόχοι. Μελέτη της αρχαϊκής μεταλλοτεχνίας», «Βίτσα. Τα νεκροταφεία μιας μολοσσικής κώμης», που έλαβε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, «Οι ταφικοί τύμβοι της Αινείας», «Η τέχνη του χαλκού και του αργύρου στην αρχαία Ελλάδα». Επίσης, συνέγραψε τους αρχαιολογικούς οδηγούς των Μουσείων Ιωαννίνων και Θεσσαλονίκης και πλήθος επιστημονικών μελετών σε ξένα και ελληνικά αρχαιολογικά περιοδικά. Από αυτά τα σημαντικότερα είναι :
Νέοι κιβωτιόσχημοι τάφοι της ΥΕ ΙΙΙΒ-Γ περιόδου εξ Ηπείρου. Αρχαιολογικική Εφημερίς 1969, 179-207.
Πρωτογεωμετρικά αγγεία εκ της περιοχής Αγρίνιου. ΑΔ, 24, 1969, Α', 74-94.
Υστεροαρχαϊκός ναός εις Άρταν. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, II.1, 1969, 39-43.
Νέα ευρήματα εξ Ηπείρου. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, ΙΙΙ.1,1970, 39-45.
Πολεοδομικά της αρχαίας Αμβρακίας. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, IV.3,1971, 332-335.
Ειδήσεις εξ Ηπείρου. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, IV.3, 1971, 336-341.
Θησαυρός χαλκών πελέκεων εκ Καταμάχης Ιωαννίνων. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, VI, 1972,112-118.
Τα νέα αρχαιολογικά Μουσεία της Ηπείρου. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, VI.1,1973, 73-82.
Αρχαιολογικαί ειδήσεις εξ Ηπείρου. Αρχαιολογικά Ανάλεκτα εξ Αθηνών, VI.2, 1973,215-229.
Πίλος λακωνικός. Στήλη. Τόμος εις μνήμην Νικολάου Κοντολέοντος, Αθήνα, 1980, 236-241.
Η επιγραφή των Καλινδοίων. Αρχαία Μακεδονία, IV. Ανακοινώσεις κατά το Τέταρτο Διεθνές Συμπόσιο, Θεσσαλονίκη, 21-25 Σεπτεμβρίου 1983, Θεσσαλονίκη, 1986, 87- 114.
Τα πρώτα 50 χρόνια της Εφορείας Κλασσικών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Συμπόσιο « Η Θεσσαλονίκη μετά το 1912», Θεσσαλονίκη, 1-3 Νοεμβρίου 1985, Θεσσαλονίκη, 1986, 1-63.
Η δημοσίευση των μολυβδίνων πινακίων της Δωδώνης. Πρακτικά του Η' Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής και Λατινικής Επιγραφικής, Αθήνα, 3-9 Οκτωβρίου 1982, Β', ’Αθήνα, 1987, 82-86.
Ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στη Νικόπολη κατά την δεκαετία 1967-1977. Νικόπολις Α'. Πρακτικά του πρώτου Διεθνούς Συμποσίου για τη Νικόπολη (23-29 Σεπτεμβρίου 1984), Πρέβεζα, 1987,135-144.
Η υδρία της Αινείας. Αμητός. Τιμητικός τόμος για τον Καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο, Θεσσαλονίκη, 1987,1,157-168.
Ανασκαφικές έρευνες στη Χαλκιδική. ΑΕΜΘ, 1,1987, 279-285.
Ανασκαφές στο Πολύχρονο Χαλκιδικής. ΑΕΜΘ, 2, 1988, 317-329 (με τις Μ. Παπά και Μπ. Τσιγαρίδα).
Ανασκαφή Μένδης. ΑΕΜΘ, 2, 1988, 331-345.
Ανασκαφή στον Κούκο Συκιάς, Ν. Χαλκιδικής. ΑΕΜΘ, 2, 1988, 357-370 (με την Ι. Κάριγκτον - Σμιθ).
Οι ταφικοί τύμβοι της Νέας Μηχανιώνας. Πρακτικά του XII Διεθνούς Συνεδρίου Κλασικής Αρχαιολογίας, Αθήνα, 4-10 Σεπτεμβρίου 1983, Β', Αθήνα, 1988, 25-30.
Ανασκαφές στο Πολύχρονο Χαλκιδικής - 1989. ΑΕΜΘ, 3, 1989, 391-408 (με τις Μ. Παπά και Μπ. Τσιγαρίδα).
Ανασκαφή Μένδης 1989. ΑΕΜΘ, 3,1989, 409-423.
Νέα τοπογραφικά στοιχεία για την χώρα των Χαλκιδέων. Μνήμη Δ. Λαζαρίδη. Πόλις και χώρα στην Αρχαία Μακεδονία και Θράκη. Πρακτικά Αρχαιολογικού Συνεδρίου, Καβάλα 9-11 Μαΐου 1986, Θεσσαλονίκη, 1990,109-131.
Το παράλιο νεκροταφείο της Μένδης. ΑΕΜΘ, 4,1990, 411-423 (με την Σ. Μοσχονησιώτη).
Παρθενώνας Χαλκιδικής: Ιερό σε κορυφή του Ίταμου. ΑΕΜΘ, 4,1990, 425-438 (με τους Μ. Μπέσιο και Ε. Τρακοσοπούλου).
Ανασκαφική έρευνα στα Νέα Ρόδα Χαλκιδικής. ΑΕΜΘ, 4,1990,455-468 (με την Ε.- Μπ. Τσιγαρίδα).
Πρόγραμμα Αρχαίας Αγοράς Θεσσαλονίκης. ΑΕΜΘ, 5, 1991, 247-256 (με τους Γ. Βελένη, Δ. Κυριάκου και Ζάχι Άλ Σααγιάχ).
Ποσείδι 1991. ΑΕΜΘ, 5,1991, 303-318.
Ποσείδι 1992. ΑΕΜΘ, 6,1992, 443-450.
Αρχαϊκό ιερό στη Σάνη Χαλκιδικής. Αρχαία Μακεδονία, V. Ανακοινώσεις κατά το Πέμπτο Διεθνές Συμπόσιο, Θεσσαλονίκη, 10-15 Οκτωβρίου 1989, 1, Θεσσαλονίκη, 1993,179-236.
Πληροφορίες για την αρχιτεκτονική δύο αρχαίων πόλεων της Παλλήνης. Χρονικά της Χαλκιδικής. Παράρτημα. Πολιτιστική κληρονομιά και αρχιτεκτονική παράδοση στη Χαλκιδική και το Άγιο Όρος. Πρακτικά του Τρίτου Διεθνούς Συμποσίου, Ουρανούπολη Χαλκιδικής, 14-16 Σεπτεμβρίου 1990, Θεσσαλονίκη, 1993,119-133.
Εργασίες στην Αρχαία Αγορά της Θεσσαλονίκης. ΑΕΜΘ, 7, 1993, 321-328 (με την Π. Αδάμ - Βελένη).
Η τελευταία οικία της μολοσσικής κώμης στη Βίτσα Ζαγορίου. Φηγός. Τιμητικός τόμος για τον Καθηγητή Σωτήρη Δάκαρη, Ιωάννινα, 1994,189-220.
Η επιγραφή του Χολομώντα. Επιγραφές της Μακεδονίας. Γ' Διεθνές Συμπόσιο για τη Μακεδονία, Θεσσαλονίκη 8-12 Δεκεμβρίου 1993, Θεσσαλονίκη, 1996, 208-227.
Ο Κάσσανδρος, η Κασσάνδρεια και η Θεσσαλονίκη. Μνήμη Μανόλη Ανδρόνικου, Θεσσαλονίκη, 1997, 39-50.
Αρχαιολογία και Τέχνη. Ήπειρος. 4000 χρόνια ελληνικής Ιστορίας και πολιτισμού, Αθήνα, 1997, 63-73
Μακεδονικά συμπόσια. Αμπελοοινική ιστορία στο χώρο της Μακεδονίας και της Θράκης. Ε' Τριήμερο εργασίας, Νάουσα, 17-19 Σεπτεμβρίου 1993, Αθήνα, 1998, 21-30.
Οι αρχαίοι χρόνοι. Ι. Βοκοτοπούλου - Ι. Α. Παπαγγέλου κ.ά., Χαλκιδική, Αθήνα, 2001, 32-99.
Βιβλιογραφία
Μύρτος - Μελέτες στη μνήμη της Ιουλίας Βοκοτοπούλου, Θεσσαλονίκη 2000
Βοκοτοπούλου Ιουλία, Ηπειρωτικά και Μακεδονικά Μελετήματα Ι, Αθήναι 2001
Η Α. Βλαχοπούλου-Οικονόμου είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, σύζυγος του ζαγορήσιου Αναπλ. Καθηγητή Γλωσσολογίας Κ. Ευ. Οικονόμου και μητέρα δύο γιων. Κατάγεται από το Ζαγόρι και συγκεκριμένα από το Τσεπέλοβο από τη μεριά του πατέρα της και από τους Κήπους από τη μεριά της μητέρας της.
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα, όπου τελείωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο με άριστες επιδόσεις. Μετά από επιτυχείς ακαδημαïκές εξετάσεις πέρασε πρώτη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου φοίτησε ως Υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν ως έμμισθη βοηθός με σύμβαση στις Έδρες Κλασικής Φιλολογίας και Αρχαιολογίας. Αμέσως μετά την αποφοίτησή της το 1973, διορίστηκε ως βοηθός στην Έδρα Κλασικής Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. όπου εξελίχθηκε μετά από κρίση, πάντοτε με ομόφωνες αποφάσεις Γενικών Συνελεύσεων της Σχολής και του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, έως τη βαθμίδα του Αναπλ. Καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας, τίτλο με τον οποίο και αφυπηρέτησε μετά από 37 χρόνια συνολικής επιστημονικής και διδακτικής προσφοράς στο Ίδρυμα.
Μετεκπαιδεύτηκε στο Swäbisch Hall της τότε Δυτ. Γερμανίας ως υπότροφος της DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst), στο Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου του Salzburg της Αυστρίας ως υπότροφος του Αυστριακού Υπουργείου Επιστήμης και Έρευνας (Bundensministerium für Wissenschaft und Forschung) και αργότερα στο Πανεπιστήμιο του Regensburg Γερμανίας. Γνωρίζει πολύ καλά Αγγλικά (πτυχίο Proficiency), Γερμανικά (πτυχίο Oberstufe) και Γαλλικά.
Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων εκπόνησε τη Διδακτορική της Διατριβή με θέμα: «Ηγεμόνες και κορυφαίες κέραμοι με διακόσμηση από την Ήπειρο. Τύπος άνθους λωτού-ελίκων» και ανακηρύχθηκε το 1986 Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με άριστα.
Διετέλεσε Συγκλητικός και Αναπλ. Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας του Παν/μίου Ιωαννίνων, επιστημονική υπεύθυνη και συνεργάτης ποικίλων Επιστημονικών Προγραμμάτων, μέλος Συμβουλευτικών και Εξεταστικών Επιτροπών σε Διδακτορικές Διατριβές, εισηγήτρια και μέλος Εκλεκτορικών Σωμάτων σε ποικίλες διαδικασίες εκλογών μελών ΔΕΠ κ.ά.
Σε όλη τη διάρκεια της πανεπιστημιακής της σταδιοδρομίας, παράλληλα με τα διδακτικά, ερευνητικά και διοικητικά της καθήκοντα, συμμετείχε ενεργά σε όλες τις επιφανειακές έρευνες και συστηματικές ανασκαφές που διεξήχθησαν στην Ήπειρο από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία υπό τη διεύθυνση του Ομότ. Καθηγητή Σ. Δάκαρη, κατ’ αρχήν ως βοηθός του και αργότερα ως συνεργάτις του. Μετά το θάνατό του το 1996 ανέλαβε ως μέλος τριμελούς πανεπιστημιακής ομάδας τη διεύθυνση επί μία δεκαετία της συστηματικής ανασκαφής του Ιερού της Δωδώνης υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Αποτέλεσμα αυτών των ερευνών ήταν η ολοκλήρωση της ανασκαφής του αρχαίου Πρυτανείου και κυρίως η αποκάλυψη της Δυτικής Στοάς του Ιερού, μήκους 70 μέτρων περίπου, με μεγάλο αριθμό αναθηματικών βάθρων και πληθώρα ευρημάτων, ο εντοπισμός των αρχαίων καταλοίπων σε μία μεγάλη έκταση εντός της «πλατείας» του Ιερού, η αποκάλυψη της αρχαίας πύλης-εισόδου σε αυτό κ.α.
Η πολυετής μαθητεία και συνεργασία με τον καθηγητή Σ. Δάκαρη και η Ηπειρωτική της καταγωγή αποτέλεσαν το κίνητρο για τα ειδικότερα επιστημονικά της ενδιαφέροντα τα οποία κινούνται στον Ηπειρωτικό χώρο. Ενεργό μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας των Ιωαννίνων αλλά και του ζαγορήσιου μικρόκοσμου, έχει δημοσιεύσει μονογραφίες και επιστημονικές μελέτες με θέματα αρχιτεκτονικής, επιγραφικής, χαλκοπλαστικής, αρχαιολογικής βιβλιογραφίας, τοπογραφίας με έμφαση στην αρχαιολογική τοπογραφία της περιοχής Ζαγορίου, των Νομών Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας, νότιας Αλβανίας κ. ά.
Έχει λάβει μέρος σε Διεθνή Επιστημονικά Συνέδρια με σχετικές ανακοινώσεις δημοσιευμένες σε αντίστοιχα επιστημονικά περιοδικά και Πρακτικά Συνεδρίων, έχει δώσει μεγάλο αριθμό διαλέξεων με περιεχόμενο που προβάλλει την ιστορία και αρχαιολογία της Ηπείρου, ενώ είναι μέλος Επιστημονικών Εταιρειών και Συλλόγων, μεταξύ των οποίων της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Από το έργο της αναφέρονται ενδεικτικά τα ακόλουθα :
Α. Αυτοτελή Έργα
Ηγεμόνες και κορυφαίες κέραμοι με διακόσμηση από την Ήπειρο. Τύπος «άνθους λωτού – ελίκων», Ιωάννινα 1986, σσ. 302, πίν. 30, σχέδ. 29.
Επισκόπηση της τοπογραφίας της αρχαίας Ηπείρου. Νομοί Ιωαννίνων-Θεσπρωτίας και Νότια Αλβανία, Ιωάννινα 2003, σσ. 316, πίν. 220.
Β. Μελέτες-Άρθρα
«Έντυπες σφραγίδες σε λαβές αμφορέων από το Νεκυομαντείο του Αχέροντα και τη Δωδώνη», Δωδώνη 8 (1979), σ. 279-298, πίν. 1-7.
«Διακοσμημένα μέτωπα ηγεμόνων κεράμων από τη Δωδώνη. Τύπος ελίκων», Ηπειρωτικά Χρονικά 29 (1988/89), σ. 67-87, πίν. 1-7.
«Η παράσταση του αετού στο Ιερό της Δωδώνης», Δωδώνη ΙΘ΄ (1990) 1, σ. 305-321, πίν. 1-8.
«Τα σφραγίσματα κεραμίδων από το Ιερό της Δωδώνης», “International Conference on Greek Architectural Τerracοttas of the Classical and Hellenistic Period”, Athens 1991, Hesperia Supplement 1994, σ. 181- 216, πίν. 60-76.
«Το Ιερό της Δωδώνης», Πρακτικά του 5ου Παγκόσμιου Πανηπειρωτικού Συνεδρίου, Πρέβεζα 19-22 Αυγούστου 1993, σσ.12.
«Σωτήρης Δάκαρης. Βιογραφία και επιστημονικό έργο», Φηγός, Αφιέρωμα στον καθηγητή Σ. Δάκαρη, Ιωάννινα 1994, σ.13-20 (σε συνεργασία με Χρ.Σούλη , Κ. Γραβάνη).
«Χάλκινη προτομή γρύπα από το Ιερό της Δωδώνης», Φηγός, Αφιέρωμα στον καθηγητή Σ. Δάκαρη, Ιωάννινα 1994, σ. 47-58, πίν. 1-5.
«Dodona», Enciclopedia Italiana (Enciclοpedia Archaeologica), σσ. 4, πίν.14.
«Αρχαιολογική τοπογραφία της περιοχής Ζαγορίου», Αφιέρωμα στον N.G.L. Hammond, Παράρτημα «Μακεδονικών», αρ.7, Θεσσαλονίκη 1997, σ. 47-64.
«Μνήμη Σωτήρη Δάκαρη (1916-1996)», Δωδώνη. Ιστορία και Αρχαιολογία, Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 26 (1997), σ. 7-27, (σε συνεργασία με Χρ.Σούλη , Κ. Γραβάνη).
“The Prytaneion of Dodona”, L’ Illyrie Meridionale et l’ Epire dans l’ Antiquite’, Actes du IIIe Colloque International de Chantilly (16-19 Octobre 1996) reunis par P. Cabanes, Paris 1999, σ. 149-159 (σε συνεργασία με S. Dakaris, Chr. Souli, K. Gravani).
«Η ανασκαφική έρευνα στο Ιερό της Δωδώνης», Α΄ Ημερίδα. Το ερευνητικό έργο του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, 14/5/2004, Παν/μιο Ιωαννίνων (σε συνεργασία με Χρ. Σούλη, Κ. Γραβάνη).
«Πασσαρών», Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, www. ArchetAΙ. gr., 2005.
«Το Ιερό της Δωδώνης», Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, www. ArchetAI. gr., 2005 (σε συνεργασία με Χρ. Σούλη, Κ. Γραβάνη).
Γ. Ανασκαφικές Εκθέσεις
Α. Σε συνεργασία με Σ. Δάκαρη, Χρ. Σούλη, Κ. Γραβάνη.
«Ανασκαφή του Πρυτανείου της Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1996, σ. 215-228, πίν. 87-92.
Β. Σε συνεργασία με Χρ. Σούλη , Κ. Γραβάνη.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1997, σ.155-163, πίν. 85-94.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1998, σ.143-151, πίν. 81-87.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1999, σ.147-154, πίν. 85-94.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 2000, σ.145-150, πίν. 90-95.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 2001, σ.113-117, πίν. 68-72.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 2002, σ.179-86, πίν. 53-57.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 2003, σ. 61-70, πίν. 38-41.
«Ανασκαφή Δωδώνης», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 2005, σ. 73-88, πίν. 39-46.
Δ. Βιβλιογραφίες
Σε συνεργασία με Χρ. Τζουβάρα- Σούλη.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1969-1979): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 22 (1980), σ. 236-251.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1979-1980): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 23 (1981), σ. 352-363.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1980-1981): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 24 (1982), σ. 386-396.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1981-1982): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 25 (1983), σ. 297-309.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1982-1983): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 26 (1984), σ. 331-351.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1984-1986): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 28 (1986-87), σ. 317-349, εικ. 1-3.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1987-1989): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 29 (1988-89), σ. 463- 489.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1987-1991): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 30 (1992), σ. 289-357.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1991-1995): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 32 (1997), σ. 415-514.
«Βιβλιογραφία για την Ήπειρο (1995-1999): Προϊστορική και κλασική Αρχαιολογία», Ηπειρωτικά Χρονικά 33 (1998-99), σ. 389-522.
Δημοσιεύματα γενικού ενδιαφέροντος
«Το Ιερό της Δωδώνης», Πρακτικά Επιμορφωτικών Σεμιναρίων Ξεναγών, Αθήνα 1994, σ. 171-181.
«Τα Ζαγόρια της Ηπείρου. Η ιστορία της περιοχής από την Παλαιολιθική Εποχή ως τη Ρωμαιοκρατία», Επτά Ημέρες, Καθημερινή 27/3/1994.
«Ιστορική επισκόπηση της ενδυμασίας» στο: Ευρ. Π. Μακρή, Λαογραφικό Μουσείο Αγάπιου Τόλη, Ιωάννινα 1998, σ. 51-56.
«Το Ιερό της Δωδώνης, προτάσεις για την ανάδειξή του μέσω της ανασκαφικής διαδικασίας», 6ο Παγκόσμιο Πανηπειρωτικό Συνέδριο, Ηγουμενίτσα 26-29 Αυγούστου 1999, (σε συνεργασία με Χρ. Σούλη, Κ. Γραβάνη).
«Πασσαρών: Η πρωτεύουσα των Μολοσσών, Πύρρος: στα χνάρια του Μεγαλέξανδρου», Ιστορικά 37 (29 Ιουνίου 2000), σ. 32-35.
«Η ανοικοδόμηση των Ιερών, Πύρρος: στα χνάρια του Μεγαλέξανδρου», Ιστορικά 37 (29 Ιουνίου 2000), σ. 26-31.
«Το Μαντείο της Δωδώνης, Η αγωνία της πρόγνωσης». 2. Αρχαία ελληνικά μαντεία, Επτά Ημέρες, Καθημερινή 28/11/2004, σ. 18-21 (σε συνεργασία με Α. Γκάρτζιου).
Βιβλιογραφία
Φ. Μ. Πέτσας – Γ. Α. Σαραλής, Αρίστη και Δυτικό Ζαγόρι, Αθήνα 1982, 333 – 334
Γεννήθηκε στο Τσεπέλοβο όπου έλαβε και την εγκύκλια μόρφωση. Κατόπιν, σπούδασε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, στο Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς και μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο στην Ειδική Αγωγή. Επίσης, τελείωσε την Πάντειο Σχολή Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών και πήρε το πτυχίο μετεκπαίδευσης - μείζονος διάρκειας - στο Μαράσλειο Διδασκαλείο. Γνώριζε αγγλικά και ρουμάνικα. Διορίστηκε δάσκαλος και υπηρέτησε σε Δημοτικά Σχολεία της περιοχής Ζαγορίου. Αφού έγινε Επιθεωρητής Ειδικής Αγωγής, ανέλαβε την εποπτεία σχολείων της Ηπείρου, Δυτικής Μακεδονίας, Επτανήσων, Αιτωλοακαρνανίας και Πελοποννήσου. Έλαβε μέρος σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και έδωσε διαλέξεις σε θέματα της αρμοδιότητός του.
Στα έργα του περιλαμβάνονται τα :
1. Οι εξωσχολικές ελεύθερες ώρες του παιδιού 6 - 12 χρονών, 1977
2. Αποκλείνοντα άτομα.
Βιβλιογραφία
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 9
Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 55
Γεννήθηκε στο χωριό Ανθρακίτης Ζαγορίου. Σε πολύ μικρή ηλικία μετέβη στο Πλοέστι της Ρουμανίας, όπου ο πατέρας του δραστηριοποιούνταν ως έμπορος. Εδώ τέλειωσε το ελληνικό Δημοτικό Σχολείο. Κατόπιν, πήρε υποτροφία για το Γερμανικό Γυμνάσιο Πλοέστι και σπούδασε οικονομικές και εμπορικές επιστήμες. Επέστρεψε στα Ιωάννινα και παντρεύτηκε τη Γεωργία Θώμου. Ασχολήθηκε με εμπορικές επιχειρήσεις και ίδρυσε την «Ένωση Παντοπωλών» Ιωαννίνων της οποία διετέλεσε Πρόεδρος, όπως και του Εμπορικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Ηπείρου. Επιπρόσθετα, υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου «Γ. Χατζηκώστα», της επιτροπής των Αγαθοεργών Καταστημάτων, εκκλησιαστικός επίτροπος στον Άγιο Νικόλαο Αγοράς και Δημοτικός Σύμβουλος. Γνώριζε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρουμανικά, τουρκικά και ιταλικά.
Στα έργα του συγκαταλέγονται τα :
Δίλοφον πρώην Σωποτσέλιον, Καστανών πρώην Δραγγάριον Ζαγορίου. Ιωάννινα 1970.
Ιστορική περιγραφή Ανθρακίτου τέως Καμνιάς και Καλωτάς, Ιωάννινα 1970
Γεώργιος Σταύρου, Ιωάννινα 1970
Ιστορική περιγραφή ιδρύσεως και εξελίξεως των κωμών: «Κόντσικας, Δραμισιών, Πασσαρώνος, Κοβύλιανης, Βουτσαρά, Βούνειμα, Δωδώνης», Ιωάννινα 1973.
Βιβλιογραφία
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 9
Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 54-55
Γεννήθηκε στην Αρίστη Ζαγορίου. Τα στοιχεία που διασώζονται γι’ αυτόν είναι ελάχιστα και περιορίζονται σε όσα καταγράφει η νεκρολογία του η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ίρις» του Βουκουρεστίου στις 29 Ιουλίου 1879. Σε αυτήν αναφέρεται ότι παντρεύτηκε στις Σέρρες και έζησε για 15 χρόνια «εν Γκιουργκίεβω», όπου εργάστηκε σαν δικηγόρος, και για άλλα τρία χρόνια «εν Ρουχτσουκίω». Κατόπιν, μετέβη στις Σέρρες μαζί με τη σύζυγό του. Σημειώνεται ο άκρος πατριωτισμός και η αγαθότητά του που αποτυπώθηκαν στη συλλογή ποιημάτων του με τίτλο «Η δεινοπαθούσα Ελλάς». Παράλληλα, αρθρογραφούσε σε πολλές εφημερίδες.
Βιβλιογραφία
Πέτσας Φ. Μ. – Σαραλής Γ. Α., Αρίστη και Δυτικό Ζαγόρι, Αθήναι 1982, 321
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 8
Καταγόταν από τους Κήπους Ζαγορίου. Μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο Σάμου σπούδασε οικονομικές και πολιτικές επιστήμες στη Ζυρίχη. Απασχολήθηκε στις εμπορικές επιχειρήσεις του πατέρα του, αλλά συγχρόνως συνεργάστηκε από το 1925 με τον «Ηπειρωτικό Αγώνα» Ιωαννίνων κι έπειτα με τη «Μέλισσα» του Οικονόμου και το «Έθνος» του Κωστομύρη. Εξέδωσε την «Πολιτική και Οικονομική Επιθεώρηση» μαζί με τον Αριστοτέλη Σαρδέλλη κι ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας «Ακρόπολις». Το Μάιο του 1934 εξέδωσε τον «Εθνικό Φάρο» καθορίζοντας ως στόχους τα εξής :
«…επιδιώκομεν να δώσωμεν ένα μορφωτικόν όργανον, αφού γνωστόν τυγχάνει ότι η εφημερίς αποτελεί το μόνον σχεδόν μέσον μορφώσεως των Ελλήνων του εξωτερικού. Να δώσωμεν τέλος ένα εθνικόν όργανον εμπνέον και τονώνον το τόσο χαλαρωθέν εθνικόν αίσθημα των Ελληνοπαίδων προ πάντων, των παιδιών αυτών από τα οποία εξαρτάται το μέλλον της φυλής μας».
Συνδύαζε χαρακτηριστικά του επιστήμονα με αυτά του δημοσιογράφου. Ήταν οξυδερκής στην εξέταση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων και είχε ανεπτυγμένο το συναίσθημα της επαγγελματικής ευθύνης, της δημοσιογραφικής εντιμότητας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Βιβλιογραφία
Λαμπρίδης Στάθης Δ., Κώστας Βελέντζας, Το Ζαγόρι μας, 39 (1981) 15
Μυρσίνης - Μάνθος Άλκης, Ηπειρώται δημοσιογράφοι στη Ρουμανία. Θωμάς Πασχίδης, Ηπειρωτική Εστία 245 – 246 (1972) 538 - 540
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 8
Γεννήθηκε στην Ιτέα Ζαγορίου. Τελείωσε το δημοτικό στη γενέτειρά του. Κατόπιν, φοίτησε πρώτα στο Ημιγυμνάσιο Γρεβενητίου, έπειτα για ένα χρόνο στη Ζωσιμαία και τέλος στην Πωγωνιανή, όπου ολοκλήρωσε το σχολείο. Σπούδασε δάσκαλος στην Ακαδημία και διορίστηκε το 1951 στο νομό Κοζάνης. Υπηρέτησε σε διάφορα σχολεία του Νομού Ιωαννίνων. Διετέλεσε βοηθός Επιθεωρητή στην περιφέρεια Ζαγορίου – Μετσόβου και έγινε Διευθυντής σε σχολείο του νομού Άρτας. Ακολούθως, μετατέθηκε στην Ελεούσα Ιωαννίνων από όπου και συνταξιοδοτήθηκε.
Έχει εκδώσει το βιβλίο «Ντουχάνικα – Λιάπη – Ιτέα», ενώ έχει κυκλοφορήσει σε πολύ λίγα αντίτυπα και το «Λίγα απ’ όσα πέρασα και τα θυμάμαι».
Γεννήθηκε στο Καπέσοβο Ζαγορίου. Αφού έμαθε τα πρώτα γράμματα στο χωριό του, φοίτησε στο Διδασκαλείο Ιωαννίνων. Εργάστηκε ως αναπληρωτής δάσκαλος στο Κουκούλι κι έπειτα στη Θεσσαλονίκη, στα εκπαιδευτήρια «Βαλαγιάννη». Ακολούθως, διορίστηκε στο Καπέσοβο και σε άλλα χωριά του Ζαγορίου και των Ιωαννίνων. Το 1966 έγινε Αναπληρωτής Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Κόνιτσας μέχρι το 1968 που συνταξιοδοτήθηκε.
Επέδειξε ενδιαφέρον για την ιστορία του χωριού του και την προσωπικότητα του Αλέξη Νούτσου, για τον οποίο συνέγραψε βιβλίο βασιζόμενος στο αρχείο εγγράφων που βρήκε από τον προπάππου του Κωνσταντίνο Βαρτζώκα, το οποίο εμπλούτισε με παλιά έγγραφα από τις οικογένειες του Καπεσόβου. Κατά τη διάρκεια της κατοχής κι ενώ υπηρετούσε ως δάσκαλος στο Καπέσοβο οργάνωσε λαογραφικό μουσείο στις αίθουσες της Πασχαλείου Σχολής, το οποίο καταστράφηκε στον εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο, διέσωσε περίπου διακόσια παλιά έγγραφα για την ιστορία του χωριού του και του Ζαγορίου και τη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου. Παράλληλα, με τη συμβολή των μαθητών του δημιούργησε ένα σχολικό κήπο, ο οποίος βραβεύτηκε από το Υπουργείο Παιδείας.
Ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, την οποία αγάπησε με πάθος. Τα παιδικά του έργα έχουν ως πηγή έμπνευσης τη χαράδρα του Βίκου και την Γκαμήλα. Με ζωηρά χρώματα αποτυπώνει βράχια, ποτάμια, γεφύρια, ξωκλήσια και τοπία από περιοχές γύρω από τα Ιωάννινα αλλά και την ίδια την πόλη. Εδώ οργάνωσε 3 εκθέσεις ζωγραφικής και αγιογραφίας το 1974, το 1985 και το 1989. Το 1984 εξέθεσε έργα του στην Πασχάλειο Σχολή Καπεσόβου και στους Κήπους Ζαγορίου, ενώ συμμετείχε με αντιπροσωπευτικά του έργα σε εκθέσεις στην Αθήνα και στα Ιωάννινα.
Ανέπτυξε και συγγραφική δραστηριότητα εκδίδοντας 5 βιβλία:
Αλέξης Νούτσος - Ο μεγάλος Ηπειρώτης, Γιάννινα 1971.
Η διάσωση του Ζαγορισιακού πολιτισμού, Γιάννινα 1976.
Ζαγορίσια Δημοτικά Τραγούδια, Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1982.
Βίκος - Το ωραιότερο φαράγγι της Ευρώπης, Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1985.
Ιωαννούτσος Αλεξίου Καραμεσίνης - Ο Ρωμηόπασας, Γιάννινα, Εκδ. Πολιτιστικός Σύλλογος Καπεσόβου «Αλέξης Νούτσος», 1988.
Παράλληλα, δημοσίευσε στο γιαννιώτικο τύπο μελέτες και άρθρα για ιστορικά, αρχαιολογικά, λαογραφικά, πολιτιστικά και παραδοσιακά θέματα κ.λπ. Μαζί με άλλους επιφανείς ζαγορίσιους ξεκίνησε την έκδοση της εφημερίδας «Το Ζαγόρι μας» και υπήρξε ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ζαγορίου». Συμμετείχε στο Διοικητικό Συμβούλιο του «Πολιτιστικού Συνδέσμου Ζαγορισίων» και της Περιηγητικής Λέσχης Ιωαννίνων.
Βιβλιογραφία
Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 11
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 8
Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 41-42
Γεννήθηκε στο Καπέσοβο του Ζαγορίου. Υπήρξε Σχολάρχης στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα αλλά και λαογράφος και - σύμφωνα με τον Βασίλη Κραψίτη - ποιητής «χαμηλού τόνου με φανερό τον επηρεασμό του από το έργο των Ζαλοκώστα και Βηλαρά». Δίδαξε την ελληνική γλώσσα σε πολλά μέρη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1886 δίδασκε σε σχολεία στην Κωνσταντινούπολη. Εδώ τύπωσε τη μοναδική του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ο Πίνδος ή ποιητικά παίγνια». Χρησιμοποίησε την καθαρεύουσα και οι στίχοι του είναι επηρεασμένοι από τη λόγια ποίηση και διακρίνονται από μια μεγαλοστομία και μια ρομαντική διάσταση. Έργο του είναι και το «Λεξιλόγιο» στις σελίδες του «Ζωγραφείου Αγώνος, ήτοι Μνημεία Ελληνικής αρχαιότητος ζώντα εν τω Ελληνικώ Λαώ», τόμος Α' Ηπείρου. Πέθανε το 1907 στο χωριό του.
Ο ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΣ
Επήλθεν η ανθολοιγός του φθινοπώρου ώρα,
κατέπεσε περίωχρος η ρόδινη οπώρα
έπεσε πάχνη στα κλαριά
'κιτρίνισεν η φλαμουριά
το δάσος εγυμνώθη.
Απώλεσαν το άρωμα τα φύλλα του λιβάνου
και την σκιάν η ένκορμος φυτεία της πλατάνου
παντού νεκρόσιμος σιγή
καθεύδει νήδυμον η Γη
κ η φύσις ενεκρώθη. ..
Επιμύθιον
Ούτω πως και μερικοί,
άμα ενδυθούν βρακί,
θεωρούνται υπό όλων
από πόλου έως πόλον
ευγενείς και φοβεροί·
πλην ο χρόνος μαρτυρεί
ότι μόνον το βρακί
έχουσι για παντοχή,
το καπέλλο τους χαράν
ως ο όνος την δοράν.
Βιβλιογραφία
Βαρτζώκας Κωνσταντίνος Ι., Το Ζαγόρι μας, 58 (1983) 3
Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 113
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 8
Γεννήθηκε στο Τσεπέλοβο Ζαγορίου, όπου έμαθε και τα πρώτα γράμματα. Αποφοίτησε από τη Ζωσιμαία Σχολή και διορίστηκε δάσκαλος στην επαρχία Κόνιτσας. Στη συνέχεια μπήκε στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και έφτασε μέχρι το βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Έχοντας κλίση προς τα γράμματα σπούδασε και πήρε το πτυχίο της Νομικής Σχολής Αθηνών. Διετέλεσε Διευθυντής πολλών υποκαταστημάτων της Εθνικής Τράπεζας καθώς και μέλος διάφορων σωματείων Ηπειρωτών.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940-41 διακρίθηκε ως λοχαγός διοικητής του 8ου Αποσπάσματος Επιμελητείας. Με ενέργειές του μεταφέρθηκαν εφόδια και πυρομαχικά στον ελληνικό στρατό στην Πίνδο. Έδειξε ηρωισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και συμμετείχε στην προέλαση του Ελληνικού Στρατού στο Αργυρόκαστρο. Μάλιστα, έλαβε για τη δράση του αυτή τιμητικές διακρίσεις και επαίνους.
Υπήρξε μέλος της Πανηπειρωτικής Αδελφότητας, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ζαγορισίων Αθηνών και μέλος της Ηπειρωτικής Εταιρείας. Επισκεπτόταν το Τσεπέλοβο κάθε καλοκαίρι κι έγραψε την «Ιστορία του Τσεπελόβου», η οποία έμεινε ανέκδοτη.
Δημοσίευσε μελέτες για τον ορυκτό πλούτο και τα πετρέλαια της Ηπείρου, την εκμετάλλευση των δασών της Ηπειρωτικής Πίνδου, πονήματα με ιστορικό περιεχόμενο σε εφημερίδες και περιοδικά, όπως η εργασία του με τίτλο «Ζαγόρι», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Η Δωδώνη», τομ. Α’, 1959-1960, 305-320.
Έχει δημοσιεύσει τα :
Η οικονομία της Ηπείρου, Ηπειρωτική Εστία 1, 6 (1952), 605-609
Ο δασικός πλούτος της Ηπείρου, Ηπειρωτική Εστία 1, 7 (1952), 740-742
Βιβλιογραφία
Βαγγελής Κωνσταντίνος, Επιφανείς Τσεπελοβίτες, Αχιλλέας Ν. Βάντζιος (1872 – 1960) – Γεώργιος Αχ. Βάντζιος (1896 – 1982), Εν Τσεπελόβω, 7 (2011) 2 - 5
Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 308