ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ (1904 - 1987)

Γεννήθηκε στο Κουκούλι Ζαγορίου. Αφού έλαβε τη στοιχειώδη μόρφωση και αποφοίτησε από το Σχολαρχείο Βίτσας σπούδασε στη Ζωσιμαία Σχολή και στο Μονοτάξιο Διδασκαλείο Ιωαννίνων. Έλαβε μετεκπαίδευση στο Γεωργικό Φροντιστήριο των Ιωαννίνων και στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, ενώ παρακολούθησε δυο εξάμηνα μαθήματα στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Jean Jacgues Rousseau της Γενεύης. Εργάστηκε ως δάσκαλος στο χωριό Καλωτά Ζαγορίου, στο χωριό του Κουκούλι και σε διάφορα σχολεία των Ιωαννίνων, ενώ διετέλεσε Αναπληρωτής Επιθεωρητής Στοιχειώδους Εκπαίδευσης στις Περιφέρειες Πωγωνιού (1946-47) και Φιλιατών (1958-59).   

Παράλληλα με τη διδασκαλική ανέπτυξε και συνδικαλιστική δράση. Από τα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του έγινε στέλεχος του δασκαλικού συνδικαλισμού, πρωτοστάτησε σε αγώνες, εκλέχτηκε μέλος και Πρόεδρος διοικητικών συμβουλίων δασκαλικών συλλόγων, αντιπρόσωπος στις γενικές συνελεύσεις του κλάδου και υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας και της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΑΔΕΔΥ. Αντιμετώπιζε το συνδικαλισμό όχι μόνο ως μέσο για την προώθηση συντεχνιακών συμφερόντων, αλλά ως όργανο προόδου της εκπαίδευσης. Έτσι, αγωνίστηκε για τη δημιουργία βιβλιοθηκών από τους συλλόγους, ενώ εμπνεύστηκε και κυκλοφόρησε το περιοδικό «Επιστημονικό Βήμα του Διδασκάλου».

Αναφορικά με την κοινωνική του δράση πρέπει να τονιστεί η συμβολή του στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού. Έγραψε το βιβλίο «Πώς να μαθαίνουμε γράμματα σ’ όσους δεν ξέρουν» που εκδόθηκε από το «Σύνδεσμο για τα δικαιώματα της γυναίκας». Επιπρόσθετα, πάλεψε για την απόδοση των δασών στους παλιούς ιδιοκτήτες τους θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο τόσο για την επιβίωση των τοπικών πληθυσμών όσο και των ίδιων των δασών.

Συνέβαλε πνευματικά στη δύσκολη περίοδο που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή εστιάζοντας στην ηπειρωτική παράδοση όχι μόνο ως δάσκαλος αλλά και ως ερευνητής και συλλέκτης υλικού σχετικού με την ιστορική φυσιογνωμία του τόπου. Μέσα από διαρκή έρευνα, η οποία βασίστηκε στην αυστηρή κρι­τική και τεκμηρίωση των πηγών, εστίασε στη διάρκεια και αξιο­ποίηση της Ηπειρωτικής παράδοσης και κληρονομιάς με έμφαση στο Ζαγόρι. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Βύρων Βαρτζώκας : «θα ξαναπάρει δρόμους γνώριμους από τα νιάτα του, θα επισκεφτεί χωριά και τοποθεσίες, εκκλησιές, μοναστήρια και ξωκλήσια, ‘κονίσματα και γεφύρια. Θα σκύψει πάνω από κάθε πέτρα πελεκημένη, από κάθε περιγραφή να μάθει το μυστικό της, από κάθε σκαλιστό ξύλο και ζωγραφιά. Θα τ’ αποτυπώσει όλα με την παλιά μικρή φωτογραφική του μηχανή. Θα ξεσκαλίσει σεντούκια και ντουλάπια, σκαλοφρύδες και ράφια ν’ ανακαλύψει παλιά έγγραφα, διαθήκες και προικοσύμφωνα, πωλητήρια κι αποδείξεις, μισθωτήρια και συμβόλαια, γράμματα ξενητεμένων, κώδικες κι ό,τι άλλο γραπτό της κοινωνικής ζωής του παλιού Ζαγοριού. Θα μιλήσει με γέρους και γριές, θ’ αναθυμηθούνε μαζί την παλιά όμορφη ζωή των χωριών. Θα τα καταγράψει όλα στο χαρτί με το χέρι και στο μαγνητόφωνό του σε πενήντα μία ταινίες…Θα προσεγγίσει, ακόμη, μ’ ευλάβεια το έργο αξιόλογων ζαγορίσιων προσωπικοτήτων του παρελθόντος, θα το φωτίσει, θα το κρίνει, θα το αξιολογήσει – και θα το παρουσιάσει».

Γενικότερα, επιχείρησε να καταδείξει τη σύνδεση της παράδοσης με το παρόν, μεταφέροντας τις ευγενείς ιδέες προκειμένου για την πνευματική ανύψωση του ανθρώπου.

Η πλούσια παραγωγή του αποτελείται από πολυάριθμα λαογραφικά, γλωσσολογικά, ηθογραφικά, ιστορικά και κοινωνικά έργα. Ο Βασίλης Κραψίτης απαριθμεί 445 δημοσιευμένες μελέτες, πραγματείες και άρθρα σε περιοδικά και εφη­μερίδες, 34 αυτοτελή έργα, 18 ανάτυπα εργα­σιών του, 181 βιβλιοκρισίες του και αναλύσεις έργων και 11 λαο­γραφικές και γλωσσολογικές μελέτες. Επίσης, έχει σημαντικό εκπαιδευτικό και μεταφραστικό έργο.

Το 1983 έκανε δωρεά, όσο ακόμη βρισκόταν εν ζωή, όλων των κινητών και ακίνητων πραγμάτων που βρισκόταν στο σπίτι όπου στεγάστηκε στη συνέχεια το Πνευματικό Κέντρο «Κ. Λαζαρίδης». Στη δωρεά αυτή, εκτός από το οικόπεδο και τη λιθόκτιστη διόροφη παραδοσιακή οικία περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα : βιβλιοθήκη αποτελούμενη από 5000 περίπου βιβλία, συλλογή παλαιών χειρογράφων ποικίλου περιεχομένου, βοτανική συλλογή και συλλογή ορυκτών, γραπτές λαογραφικές συλλογές σε 15 τόμους, διακόσιοι περίπου ειδικοί φάκελοι με στοιχεία ιστορικών γεγονότων του Ζαγορίου, γεφυριών, μοναστηριών κλπ, 60 μαγνητοταινίες με λαϊκά, λαογραφικά και εθνολογικά στοιχεία του Ζαγορίου, συλλογές παλαιότερων εφημερίδων και περιοδικών, συλλογές φωτογραφικού υλικού και γραμματοσήμων.

Από το πλούσιο έργο του αναφέρονται τα :

Περί σχολικού κήπου, Γιάννινα 1949.

Η Εθνική πνευματική λαμπάδα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας - Ιστορία της σχολής Κουκουλιού - Ζαγορίου, Γιάννινα 1950.

Δημήτριος Ρίζος, Γιάννινα 1955.

Πώς να μάθουμε γράμματα σ' όσους δεν ξέρουν, Αθήναι 1955.

Το Ζαγόρι και τα εφήμερα προβλήματά του, Γιάννινα 1955.

Ο Σαμαρινιώτης αγωνιστής Καπετάν Αρκούδας (με συνερ­γασία Μ. Μακρή), Γιάννινα 1961.

Απαραίτητη εξήγηση, Γιάννινα 1961.

Αχιλλεύς Βάντζος (με συνεργασία Μ. Μακρή), Γιάννινα 1961

Ο δάσκαλος του Γένους Νεόφυτος Δούκας, Γιάννινα 1962.

Ο Τσεπελοβίτης Νικόλαος Παπαδόπουλος, Γιάννινα 1962.

Ο Καπεσοβίτης δάσκαλος Κων. Βαρτζώκας, Γιάννινα 1962.

Πώς πάτησε το Τσεπέλοβο ο λήσταρχος Νταβέλης, Γιάννινα 1963.

Ζαν Ζακ Ρουσσώ, Γιάννινα 1962.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κων. Φρεαρίτης, Γιάννινα 1964.

Η ιστορική οικογένεια των Μισιαίων, Γιάννινα 1964.

Ιστορικές αλήθειες για τον Γεώργιο Νταβέλη, Γιάννινα 1965.

Μπωντλαιρικά, Γιάννινα 1966.

Γιοσέφ Έλιγιά, Γιάννινα 1966.

Το εποπτικό προσωπικό της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Γιάννινα 1966.

Δημήτριος Σαλαμάγκας, Γιάννινα 1968.

Άγνωστοι εθνικοί αγωνιστές από το Κουκούλι, Γιάννινα 1969

Η διαθήκη του Ευγενίου Πλακίδα, Γιάννινα 1969.

Ελάτε στο Ζαγόρι να θαυμάσετε του Βίκου τη χαράδρα, Γι­άννινα 1970.

Το Ζαγόρι στον αγώνα για την εθνική παλιγγενεσία, Γιάννι­να 1971.

Ο Δάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, Γιάννινα 1971

Ο εθνικός αγωνιστής Κων/νος Ράδος, Γιάννινα 1971

Η ατομική ιδιοκτησία στο Ζαγόρι, Γιάννινα 1972.

Προσκύνημα στον Άγιο Μηνά μας, Γιάννινα 1972.

Συμπληρωματικά στοιχεία στα υπ' αριθ. 1—10 βιβλία της Μ.Ζ.Β. Γιάννινα 1972.

Το χωριό μου το Κουκούλι, Γιάννινα 1973.

Δημήτριος Μ. Σάρρος, Γιάννινα 1973.

Ζαγόρι και Δημοτική μούσα, Γιάννινα 1973.

Ονομαστές βρύσες και νερά στο Ζαγόρι (Α'), Γιάννινα 1974.

Ο δάσκαλος του Γένους Αναστάσιος Σακελλαρίου, Γιάννινα 1974.

Παραδοσιακά παιγνίδια του χωριού μου, Γιάννινα 1975.

Ο γιατρός Αν. Λιάπης κτλ., Γιάννινα 1975.

Ο Καπεσοβίτης λεξικογράφος Κώνστας Γεωργίου, Γιάννινα 1975.

Μπάγια Α', Γιάννινα 1976.

Συμπληρωματικά Β', Γιάννινα 1976.

Το Ζαγόρι και ο Κοσμάς ο Αιτωλός, Γιάννινα 1976.

Παρατηρήσεις στα Μετεωρολογικά φαινόμενα, Γιάννινα 1976.

Το χωριό μου το Κουκούλι Β', Γιάννινα 1977.

Τα κοινά μεζάτια στο Ζαγόρι, Γιάννινα 1977.

Το χωριό μου το Κουκούλι Γ', Γιάννινα 1977.

Μνήμη Κώστα Κρυστάλλη, Γιάννινα 1978.

Ανέκδοτα ιστορικά έγγραφα από το Βορειοηπειρωτικό Αγώ­να του 1914, Γιάννινα 1979.

Ο Παύλος Μελάς στα Σαρακατσιάνικα κονάκια, Γιάννινα 1980.

Συμβολή στην ιστορία του Ζαγοριού, Γιάννινα 1982

Πέτρος Α. Κοκκόρος, Γιάννινα 1983

Νικόλαος Παπαδόπουλος, Γιάννινα 1985

Η ερασιτεχική βοτανική μου συλλογή, Γιάννινα 1986

Βοτανικά λαογραφικά στοιχεία Α’, Γιάννινα 1986

Βιβλιογραφία

Βαρτζώκας Βύρων, Κώστας Π. Λαζαρίδης. Σύντομη αναφορά στη ζωή, τη δράση και το έργο του, Το Ζαγόρι μας, 153 (1990) 140 - 142

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 10

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 388-389

Μακρής Ευρυπίδης Π., Κουκούλι Ζαγορίου. Ένα παλιό αρχοντοχώρι οχτώ αιώνων, Ιωάννινα, 2005, 214 - 217

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 30 - 32