Γεννήθηκε στο Μεσοβούνι του Ζαγορίου. Παρακολούθησε τα πρώτα χρόνια μαθήματα στο Δημοτικό Σχολείο του χωριού του και συ­νέχισε στο Σχολαρχείο της Βήσσανης. Ακολούθως, φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανε­πιστημίου Αθηνών. Διορίστηκε Σχολάρχης στο Βασι­λικό Πωγωνίου και ύστερα Καθηγητής στο Γυμνάσιο Πωγωνιανής, στον Πει­ραιά και στη Ριζάρειο Σχολή, μέχρι το 1939, όταν επιστρατεύθη­κε. Στον πόλεμο του 1940 υπηρέτησε στην VIII Μεραρχία του Κατσιμήτρου και του απο­νεμήθηκε το μετάλλιο του «Χρυσού Σταυρού του Φοίνικος μετά δύο ξιφών». Συνελήφθη από τους Γερμανούς, αλ­λά κατόρθωσε να διαφύγει από το στρατόπε­δο Χαϊδαρίου. Από το 1942 ως το 1946 δίδαξε στο Γυ­μνάσιο Πωγωνιανής κι ακολούθως σε διάφορα Γυμνάσια, ενώ διετέλεσε Γυμνα­σιάρχης στο Γυμνάσιο Τσοτυλίου Κοζάνης, από όπου συνταξιοδοτήθη­κε.

Από τα μαθητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία. Έλαβε μέρος σε λογοτεχνικό διαγωνισμό διηγήματος και πήρε το Α' βραβείο με το διήγημα «Στα χαλάσματα». Από το 1918 υπήρξε συνεργάτης στη «Διάπλαση των Παίδων» γράφοντας ιστο­ρίες από τη ζωή του χωριού, παιδαγωγικούς μύθους, παραμύθια κ. ά., ενώ δημοσίευσε άρθρα, μελέτες, κρι­τικές στον «Ηπειρωτικό Αγώνα», το «Ηπειρωτικόν Μέλλον», την «Ηπειρωτική Εστία», τη «Βό­ρειο Ήπειρο» καθώς και στο Δελτίο της Εταιρείας Ελλήνων Φιλο­λόγων «Πλάτων». Χαρακτηριστικά αναφέρονται :

 Ο Κοραής και ο Καποδί­στριας ως εθνικοί παιδαγωγοί, Νέα Εστία 1928.

 Τα Σώπικα ήτοι η συνθηματική γλώσσα των Βαγενάδων της Β. Ηπείρου, Ηπειρωτικά Χρονικά 1933.

Συμβολή εις το Τοπωνυμικόν του Πωγωνίου, Ηπειρωτικά Χρονικά 1933.

Παλαιογραφικά εκ Πωγωνίου, Ηπειρωτική Εστία 1953.

Μία ενθύμησις δια την επανάστασιν του Γκιωλέκα, Ηπειρωτική Εστία 1953.

Το 1964 εκδόθηκε το «Γεωγραφία Αλβανίας και Ηπεί­ρου» Κοσμά Θεσπρωτού και Αθανασίου Ψα­λίδα, με «Προλεγόμενα και σημειώσεις Αθαν. Χ. Παπαχαρίση» από την Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών.

Βιβλία του είναι τα :

Ευριπίδεια, Αθήνα 1968

Φωναί από την Αρχαιότητα, Αθήνα 1969

Ιαμβογράφοι, Αθήνα 1971

Ιστορίες (2η έκδοση), Αθήνα 1971

Εκδόσεις στον «Πάπυρο»:

Τραγωδίες Ευριπίδου, μεταφράσεις στη δημοτική και σχολιασμοί:

Ιφιγένεια η εν Ταύροις, 1952

Μήδεια, 1953

Ηλέκτρα, 1954

Ιφιγένεια η εν Αυλίδι, 1954

Εκάβη, 1958

Φοίνισσαι, 1960

Ανδρομάχη, 1962

Ιππόλυτος, 1965

Κύκλωψ, 1966

Ικέτιδες, 1968.

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 261 (2000) 11

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 144

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 49 - 50

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 341 - 342

Είναι κόρη του Αθανάσιου Παπαχαρίση. Γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά κατάγεται από το Μεσοβούνι Ζαγορίου. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έλαβε μετεκπαίδευση στη Φιλοσοφία και τα Παιδαγωγικά στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαί­δευσης. Εργάστηκε στη Δημόσια Εκπαίδευση κι ασχολήθηκε με παι­δαγωγικά θέματα δημοσιεύοντας εργασίες με ανάλογο περιεχόμενο. Είναι μέλος της «Ηπειρωτικής Εταιρείας», της «Ελληνικής Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων» και της «Ένωσης Επιστημόνων Γυναικών». Συμμετείχε στο Α' Πανελ­λήνιο Συνέδριο «Βόρειος Ήπειρος - Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» στην Κόνιτσα το 1987 με την ομιλία «Οι Εθνικοί Ευεργέτες της Ηπείρου και ειδικότερα της Βορείου Ηπείρου».

Από μικρή ηλικία δημοσίευε πεζά λογοτεχνικά κείμενα στη «Διάπλαση των Παί­δων». Εξέδωσε 4 ποιητικές συλλο­γές: Εσπερινή Γραφή, 1993, Κάτοπτρα Ενδο­χώρας, 1994, Κύκλος Φωτιάς κι Ανέμου, 1996, Αποδράσεις, 1999. Ποιήματά της έχουν περιληφθεί σε ανθολογίες και έχουν μεταφραστεί στην ιταλική γλώσσα. Συνεργά­ζεται με τα περιοδικά «Κοινωνικές Τομές», «Ηπειρωτική Εταιρεία», «Νουμάς» και με τις εφημερίδες «Ηπειρωτικόν Μέλλον» και «Φω­νή του Πωγωνίου».

Βιβλιογραφία

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 340

Καταγόταν από το Μονοδέντρι Ζαγορίου. Οι Λαμπρίδης και Παρανίκας – στο έργο «Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από Αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453 μ.Χ.) μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ') εκατονταετηρίδος» - τον αναφέρουν ως «Διονύσιο Ιερομόναχο», ενώ ο ίδιος υπέγραφε ως Διονύσιος Ζαγορίτης ή εκ Ζαγορίου ή εξ Ιωαννίνων. Από επιστολές κι έγγραφα του Κώδικα Μονοδενδρίου αποδεικνύεται ότι το πραγματικό του επώνυμο ήταν Παπαρρούσης.

Γεννήθηκε κι έμαθε τα πρώτα γράμματα στο χωριό του κι έπειτα μετέβη στα Ιωάννινα. Υπήρξε μαθητής του Αθανασίου Ψαλίδα για τρία χρόνια και ξεχώρισε ανάμεσα σε όλους τους άλλους. Αφού τελείωσε τις σπουδές του επέστρεψε και δίδαξε στο Μονοδένδρι για δύο χρόνια. Χαρακτηρίζεται «λογιώτατος», «φιλομαθέστατος» και «πολύγλωσσος», καθώς γνώριζε γαλλικά, γερμανικά, τούρκικα, σλάβικα, ιταλικά αλλά και λατινικά. Παρακολουθούσε διαρκώς τις φυσικές επιστήμες, ενώ είχε συντάξει ανέκδοτα λεξικά, όπου κατέγραφε πολλές ηπειρωτικές λέξεις με τις σημασίες τους. Ακολούθως, προσκλήθηκε και δίδαξε στις Νεγάδες. Άφησε τη σχολή της ιδιαίτερης πατρίδας του ως μια από τις καλύτερες σχολές του Ζαγορίου. Μάλιστα, όταν ιδρύθηκε στο Μονοδένδρι η Ριζάρειος Σχολή συνέβαλε αποστέλλοντας σε αυτήν βιβλία κι άλλα αναγκαία για τη λειτουργία της. Ήταν αρχαιομαθής κι έγραψε μια πραγματεία για τη φυσική. Κάποια στιγμή η οποία δεν είναι γνωστή έγινε και διάκονος κι έπειτα πρεσβύτερος.

Το 1814 μετέβη στο Βουκουρέστι όπου έλαβε αλλά και παρέδιδε μαθήματα στην Ακαδημία Βουκουρεστίου. Ύστερα από αρκετό διάστημα μετακόμισε στην Κραϊόβα της Βλαχίας, όπου δίδαξε τα παιδιά πολλών Ελλήνων, που διέμεναν εκεί. Από το 1818 υπήρξε εφημέριος της Ορθόδοξης Κοινότητας στη Βιέννη και συντάκτης του «Λόγιου Ερμή» από το 1818 έως και το 1821 δημοσιεύοντας πολλές μελέτες του. Τέλος, μετέβη στην Τεργέστη, όπου πέθανε αφήνοντας τη βιβλιοθήκη και την περιουσία του στη Ριζάρειο Σχολή Μονοδενδρίου. Εντούτοις, η πυρπόληση της Σχολής το 1902 είχε ως αποτέλεσμα να καεί και η βιβλιοθήκη του.

Έργα του είναι :

Φυσικαί επιστήμαι. Περί των Ηφαιστείων ή περιπνόων ορέων. Μετάφρασις εκ της Φυσικής Ιστορίας του Γάλλου Βούφωνος, Λόγιος Ερμής 1818, 241-256, 278-291

Περί των εσβυσμένων ηφαιστείων, μετάφρασις εκ των του Buffon, Λόγιος Ερμής 1818, 391-404

Περί μαγνητισμού, Λόγιος Ερμής 1818, 549-557, 605-614

Βίος Μεσμέρου (του ιδρυτού της διδασκαλίας του λεγομένου ζωτικού μαγνητισμού ακμάσαντος κατά το έτος 1770) μεταφρασθείς εκ του Γερμανικού, Λόγιος Ερμής 1819, 63-72

Φυσική Ιστορία. Περί των Γιγάντων εκ των του Buffon, Λόγιος Ερμής 1819, 167-179

Φυσική. Επιστολή προς τον Δημήτριον Νίτσον Ιωαννίτην από Βιέννης, Λόγιος Ερμής 1819, 921 (αφορά στο ζωικό μαγνητισμό)

Ανέκδοτα έργα του είναι τα :

Περιήγησις εις Κίναν

Λεξικόν της Νεωτέρας Ελληνικής Γλώσσης επίτομον

Λεξικόν της Νεωτέρας Ελληνικής Γλώσσης εν παραβολή προς την αρχαίαν.

Χειρόγραφον  εις το οποίον περιέχονται δύο πραγματείαι : η πρώτη είναι «Φαρμακευτική» και ήταν μετάφραση από τη γαλλική γλώσσα και η δεύτερη αφορούσε σε γαλλικά ή αφροδισιακά πάθη «συνοψισθείσαν εκ της του Πίνδου και αυξηθείσα παρά Διονυσίου του εξ Ιωαννίνων εν έτει 1814

Βιβλιογραφία

Ευαγγελίδης Τρύφων, Η παιδεία επί Τουρκοκρατίας, Τόμος Πρώτος, Εν Αθήναις : Τύποις Α. Π. Χαλκιοπούλου, 1936, 176, 177

Οικονόμου Μάνθος Κ., Διονύσιος Παπαρούσης, Ηπειρωτική Εστία 2 (1953), 1035 – 1040, 1155 – 1159, 1256 - 1259

Παπαζήσης Δημήτριος, Βιογραφική συλλογή λογίων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας (Ηπείρου – Θεσσαλίας – Μακεδονίας), Ηπειρωτική Εστία 27 (1978) 235

Γεννήθηκε στο Τρίστενο Ζαγορίου, αλλά εγκαταστάθηκε στο Βαϊνδίρι Αϊδινίου της Μικράς Ασίας. Πήρε το πτυχίο της Γεωπονικής Σχολής Λάρισσας και της Ανώτατης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών. Υπηρέτησε στο Υπουργείο Γεωργίας ως γεωπόνος. Διετέλεσε Διευθυντής διαφόρων υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας και Καθηγητής εκπαίδευσης γεωπόνων με ειδικότητα στα αμπελουργικά. Πολέμησε στη Μικρά Ασία το 1921 και στον πόλεμο του 1940 ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός στην Κρήτη, τραυματίστηκε και τις δύο φορές και τιμήθηκε με το αργυρούν Αριστείο Ανδρείας – πολεμικό σταυρό.

Έγραψε πολλά βιβλία και πραγματείες για την ελιά και τις αμπελουργικές εργασίες. Διετέλεσε Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ζαγορισίων Αθηνών.

Έργα του είναι :

Έκθεσις περί καταπολεμήσεως του δάκου εν Θάσω κατά το έτος 1932, Αθήναι 1933

Η ελαία εν τη επαρχίθα Θηβών, Αθήναι 1934

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 261 (2000) 11

Λαμπρίδης Στάθης Δ., Δημήτριος Παπαλεοντίου, Το Ζαγόρι μας, 39 (1981) 15

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 49

Κατάγεται από τη Δοβρά Ζαγορίου. Έγραψε μια ποιητική συλλογή με τίτλο «Συλλογή ποιημάτων αφιερωμένων». Τα ποιήματά του διακρίνονται από τρυφερότητα, λυρισμό και ερωτισμό. Παραθέτουμε δύο ενδεικτικά ποιήματα από τη συλλογή :

Αφιερωμένο στην Πασχαλιά

Εμπρός μου πάντα πρόβαλλες

ανέγγιχτη οπτασία

ξωτικό ρόδο ανέτειλλες

σαν θεία γοητεία.

Τ’ αποσπερίτη τ’ ασημί

το φως που λαμπυρίζει

τ’ αυγερινού το γιασεμί

σαν η αυγή ροδίζει.

Ήλιε μου αβασίλευτε

χαρά κι απαντοχή μου

καϋμέ μου απαγίδευτε

ανάσα και ζωή μου.

Αχ! Να μπορούσα τ’ όραμα

σάρκα να το ποτίσω

σ’ αστείρευτο παράδεισο

τ’ όνειρο ν’ αναστήσω.

Χαρισμένο στη Νούλυ

Σε ονειρεύτηκα αιθέρια,

άδολη, αγνή, ευωδιαστή

να ριζοβολάς στ’ αστέρια

φωτοβολίδα ταιριαστή.

Το χαμόγελο ν’ αστράφτει

σαν στη ρεματιά ρυάκι

η ματιά σου σαν διαμάντι

να βυθομετρά φαράγγι.

Στον ύπνο μου σαν σε θωρώ

πλανεύτρα, μαγεμένη

πώς και στο ξύπνο θα μπορώ

να μη σε θωρώ σαν ξένη ;

Όταν αργά χαμογελάς

λαμποκοπούν τα γύρω

κι όταν πάλι γλυκομιλάς

μοσχοβολάει το μύρο.

Βιβλιογραφία

Παπαλεξίου Αριστοφάνης, Αφιερωμένο στην Πασχαλιά, Το Ζαγόρι μας 151 (1990) 119

Παπαλεξίου Αριστοφάνης, Χαρισμένο στη Νούλυ, Το Ζαγόρι μας 151 (1990) 119

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 55

Γεννήθηκε στην Αρίστη Ζαγορίου. Αφού ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο στην Αθήνα, σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Κατόπιν, διορίστηκε Καθηγητής Μέσης Εκπαίδευ­σης και υπηρέτησε στην Πρέβεζα, στην Κόνιτσα, στην Ιερατική Σχολή Κορίνθου, στην Εμπο­ρική Σχολή Πειραιώς και σε Γυμνάσια της Αθήνας. Υπήρξε βοη­θός του ιστοριοδίφη και λογοτέχνη Γιάννη Βλαχογιάννη στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, όπου υπηρέτησε ως επιμελητής. Από το 1947 αποσπάστηκε στο Υπουργείο Εξωτερικών αναλαμβάνοντας την αναδιοργάνωση του Ιστορικού Αρχείου.

Δημοσίευσε ιστορικές και φιλολογι­κές μελέτες για την Ήπειρο τόσο αυτοτελώς όσο και σε ηπειρωτικές και αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά. Μάλιστα, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την εργασία του που αφορά στη συμβολή της Βορείου Ηπείρου στην επανάσταση του 1821.

Έργα του είναι τα :

Η παρά την Αρίστην Ιερά Μονή Πανα­γίας της Σπηλαιωτίσσης, 1936

Το εις Γεράνια Μοναστήρι του Οσίου Παταπίου, 1939

Γνωστά και άγνωστα χειρόγραφα του Βηλαρά, 1941

Αγώνες και θυσίες Βορειοηπειρωτών στο Είκοσι Ένα, 1945

Σύντομος Χρονογραφία της Ηπείρου, 1945

Οι Παναγίες του Παπαδιαμάντη, 1947

Γιάννης Βλαχογιάννης, 1948

Το έργο του Κοσμά του Αιτωλού στη Β. Ήπειρο, 1949

Άνθη Ευλαβείας εις την μετάστασιν της Θεομήτορος Μαρίας (επιμέλεια, σημειώσεις), 1950

Η Αλύτρωτος Ήπειρος, 1951

Εκλογή από την προσωπικήν αλληλογραφίαν του Γιάννη Βλαχογιάννη, Αθήνα 1955

28 Οκτωβρίου 1940, Αθήνα 1960

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός στο Ζαγόρι, Αθήναι 1962

Ιστορικά της πολιορκίας των Ιωαννίνων 1820 – 1822, Αθήναι 1962

Η συμβολή της Ηπείρου εις την επανάστασιν του Εικοσιένα (Ζαγόρι), Αθήναι 1966

Ιστορική ανθολογία Ηπείρου (ανέκδοτα Σουλιω΄των αγωνιστών του Εικοσιένα), Αθήναι 1973

Απομνημονεύματα (γέροντος Σουλιώτου Αγωνιστού του Εικοσιένα), Αθήνα 1978

Στρατηγού Μακρυγιάννη «Οράματα και Θάματα» (μεταγραφή, εισαγωγή, σημειώσεις), Αθήνα 1983

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 10

Πέτσας Φ. Μ. –Σαραλής Γ. Α., Αρίστη και Δυτικό Ζαγόρι, Αθήνα 1982, 322 - 323

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 48 - 49

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 332 - 333.

Σ.Σ., Άγγελος Παπακώστας (Ο ερημίτης της οδού Ναυπλίου), Το Ζαγόρι μας, 70 (1984) 12

Κατάγεται από το Πάπιγκο Ζαγορίου και είναι γιος του Ιωάννη Γ. Παπαϊωάνου. Είναι Βιολόγος (ΑΠΘ) με μεταπτυχιακές σπουδές στη Βιολογία Διατήρησης (M.Sc. in Conservation biology, Manchester Metropolitan University, UK) και υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Δυτικής Ελλάδας με θέμα σχετικά με ένα οπληφόρο θηλαστικό της Ελλάδας, το αγριόγιδο (Rupicapra rupicapra). Επίσης, είναι Ιχθυολόγος ΤΕ (ΤΕΙ Μεσολογγίου). Ασχολείται ενεργά με τη διατήρηση της φύσης και τη διαχείριση της άγριας πανίδας για 25 χρόνια και επαγγελματικά για τουλάχιστον 15 από αυτά.

Ανέπτυξε από νωρίς έντονη εθελοντική δράση σε περιβαλλοντικά θέματα τόσο σε πανελλήνιο επίπεδο μέσα από την Eλληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στα πρώτα της βήματα (από το 1985) όσο και σε τοπικό επίπεδο με το Σύλλογο Προστασίας της Ηπειρωτικής Φύσης (από το 1986 ως ιδρυτικό μέλος) στην περιοχή καταγωγής του (Κόνιτσα, Ζαγόρι). Συμμετείχε, ως φοιτητής βιολογίας, και στη συνέχεια εργάστηκε ως βιολόγος σε πολλά προγράμματα διατήρησης και διαχείρισης της φύσης, τα οποία επηρέασαν και επηρεάζουν αισθητά θετικά την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Συνεργάστηκε με τις περισσότερες γνωστές ΜΚΟ για το περιβάλλον στην Ελλάδα (ΕΟΕ, Αρκτούρος, Καλλιστώ, WWF-Ελλάς) και διάφορα γραφεία περιβαλλοντικών μελετών. Εργάστηκε ως συντονιστής, ερευνητής πεδίου, μέλος μελετητικής ομάδας ή ανεξάρτητος ερευνητής-μελετητής σε περισσότερα από 40 προγράμματα/ μελέτες κυρίως σε ορεινές περιοχές, από τα οποία τα περισσότερα αφορούσαν την καταγραφή, διαχείριση και παρακολούθηση του φυσικού περιβάλλοντος.

Τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε και ασχολείται ερευνητικά και επαγγελματικά εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα από τις προστατευόμενες περιοχές και τους οικοτόπους έως την άγρια πανίδα (ερπετά, αμφίβια, πουλιά, θηλαστικά) και κυρίως τα αρπακτικά πουλιά (γυπαετός, ασπροπάρης κά), τα μεγάλα θηλαστικά (πχ αρκούδα) και πολύ περισσότερο τα οπληφόρα θηλαστικά (αγριόγιδο κά). Παράλληλα, ενεργοποιείται για την διάδοση της περιβαλλοντικής πληροφορίας και την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και των επισκεπτών των ευαίσθητων οικολογικά περιοχών μέσα από σχετικές δράσεις και προγράμματα, όπως η δημιουργία υλικού και εκθέσεων σε Κέντρα Ενημέρωσης, η δημιουργία και η παραγωγή ενημερωτικών και ερμηνευτικών εντύπων και πινακίδων στην ύπαιθρο, παραγωγή ντοκιμαντέρ κα.

Είναι ενεργό μέλος αρκετών μη κυβερνητικών οργανώσεων, όπως είναι η οργάνωση για την διατήρηση του αγριόγιδου. Έχει συνεργαστεί στενά με όλους τους Δήμους της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και διατηρεί μια σταθερή συνεργασία με τους Δήμους Ζαγορίου και Κόνιτσας, καθώς και με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κόνιτσας. Επίσης, συνεργάζεται στενά με την Αναπτυξιακή Εταιρεία της Περιφέρειας Ηπείρου (ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕ) στην υλοποίηση διαφόρων προγραμμάτων και έργων στον τομέα του περιβάλλοντος, της αγροτικής ανάπτυξης, του πολιτισμού και της ερμηνείας της φύσης, του αειφόρου τουρισμού και των ήπιων δραστηριοτήτων αναψυχής στη φύση. Είναι επιστημονικός εκπρόσωπος (θέση αμισθί) του νεοσυσταθέντος Γεωπάρκου  Βίκου-Αώου.

Έχει συγγράψει 4 βιβλία και μερικά ακόμα ως συν-συγγραφέας. Έχει 9 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά και έχει γράψει ένα κεφάλαιο που αφορά την Ελλάδα σε μία Ευρωπαϊκή έκδοση σχετικά με τη διαχείριση των οπληφόρων θηλαστικών στην Ευρώπη. Επίσης, έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό άρθρων για το φυσικό περιβάλλον σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες τοπικού ή εθνικού χαρακτήρα και έχει συμμετάσχει και στη δημιουργία περιβαλλοντικών ντοκιμαντέρ. Έχει παρακολουθήσει ή έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε πάρα πολλά συνέδρια, σεμινάρια, workshops, συναντήσεις σχετικά με τη διαχείριση και προστασία της φύσης και των ειδών πανίδας, καθώς και για την περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Ως επιστήμονας, ερευνητής πεδίου, ορειβάτης, φωτογράφος φύσης, περιηγητής, φυσιοδίφης και μόνιμος κάτοικος μιας από τις σημαντικότερες ορεινές περιοχές της χώρας, διαθέτει μια εξαιρετική γνώση της φύσης και της τοπικής κουλτούρας σε ολόκληρη την Ήπειρο και ειδικά στην περιοχή της Βόρειας Πίνδου. Ως ορειβάτης γνωρίζει τα περισσότερα από τα μονοπάτια της Ηπείρου και της Βόρειας Πίνδου, ενώ άλλα ενδιαφέροντά του σχετίζονται με τη φωτογραφία φύσης, καγιάκ, παραδοσιακές τοπικές κουλτούρες, μελισσοκομία και αγροτικές δραστηριότητες περιορισμένης κλίμακας.

Στα έργα του εντάσσονται τα ακόλουθα βιβλία:

Παπαϊωάννου Χαρητάκης & Βακάλης Αθανάσιος, Κόνιτσα, Μεθόριο Κάλλος» Φωτογραφικό Λεύκωμα Κόνιτσας, ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε. Νομαρχία Ιωαννίνων 2010.

Παπαϊωάννου Χαρητάκης & Χρήστου Βασίλης Οικοτουριστικός Οδηγός Μαστοροχωρίων- Κόνιτσας. ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε. Νομαρχία Ιωαννίνων 2010.

Παπαϊωάννου Χ., Το Πάπιγκο και τα βουνά του, WWF Ελλάς, ²2007.

Παπαϊωάννου Χ., Αγριόγιδο, στα όρια της επιβίωσης, ²2005

Παπαϊωάννου Χ., Το Πάπιγκο και τα βουνά του, ΕΦΟΡΕΙΑ ΚΑΛΛΙΝΕΙΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΑΠΙΓΚΟΥ, ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ ΜΙΧ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ. 2004.

Παπαϊωάννου Χ., Αγριόγιδο, στα όρια της επιβίωσης, ΠΙΝΔΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ, Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. 2003.

Παπαϊωάννου Χ., Φύση και πολιτισμός στο Ζαγόρι, WWF Ελλάς 2003

Παπαϊωάννου Χ. Προστατευόμενη περιοχή Βόρειας Πίνδου. ΥΠΕΧΩΔΕ, Ν.Α.ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, ΗΠΕΙΡΟΣ Α.Ε., ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, 2001.

Κατή Β., Παπαϊωάννου Χ., Τζιόβας Κ. & Χρήστου Β., Εθνικοί Δρυμοί Βίκου- Αώου & Πίνδου - Βάλια – Κάλντα, Ν.Α. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, ΠΙΝΔΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ 2001

Ο Ιωάννης Γ. Παπαϊωάννου γεννήθηκε στο Πάπιγκο Ζαγορίου. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε για 32 χρόνια ως Συμβολαιογράφος στην Κόνιτσα. Ανέπτυξε σημαντική κοινωνική και επιστημονική δραστηριότητα και εξέδωσε πολλά ιστορικά βιβλία για τη γενέτειρά του, την Ήπειρο αλλά και την Ορθοδοξία. Σήμερα είναι συνταξιούχος και αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Είναι Γραμματέας της Εφορείας των Καλλινείων Σχολείων Παπίγκου. Παράλληλα, ασχολείται με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού του.

Η Ένωση Αποδήμων Παπίγκου Ζαγορίου Ιωαννίνων του απένειμε τιμής ένεκεν δίπλωμα για το συγγραφικό του έργο. Επίσης, του απονεμήθηκε έπαινος από το Ινστιτούτο PERKINS της Βοστώνης των Η.Π.Α. για το βιβλίο του «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος». Είναι μέλος του «Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων», από τον οποίο, επίσης, έλαβε τιμητικό έπαινο για την προσφορά του στα γράμματα, στον πολιτισμό και στο χώρο της ιστορίας. Τέλος, είναι μέλος του Συνδέσμου Αποφοίτων της Δημόσιας Εμπορικής Σχολής Ηπείρου και υπεύθυνος σύνταξης του περιοδικού «Δεσμός».

Από το έργο του ξεχωρίζουν τέσσερα βιβλία. Το πρώτο, με τίτλο «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος» δημοσιεύτηκε το 1981 και αφορά στον Παπιγκιώτη ευεργέτη. Το δεύτερο, «Ο Άγιος Βλάσιος Παπίγκου», προσεγγίζει το βίο του Αγίου Βλασίου, πολιούχου του χωριού, και δίνει λεπτομέρειες για τον Ιερό Ναό που ανήγειραν οι Παπιγκιώτες προς τιμήν του. Το τρίτο βιβλίο, «Το Πάπιγκο – Ένα από τα αρχαιότερα χωριά του Ζαγορίου», αποτελεί μια πλήρη μονογραφία για το χωριό του Ζαγορίου. Πρόκειται για μια ιστορική και λαογραφική εργασία με πλούσιο υλικό μέσα από λεπτομερείς περιγραφές και πολλές φωτογραφίες. Το τέταρτο με τίτλο «Ζαχαρίας Π. Σαρδέλλης, εκ Παπίγκου Ζαγορίου. Ο εμπνευστής της ανασυστάσεως των Ολυμπιακών Αγώνων» σκιαγραφεί την προσωπικότητα του συμβούλου, γραμματέα και διδασκάλου Ζαχαρία Π. Σαρδέλλη.

Βιβλιογραφία

Ζάκκας Κώστας Π., Ιωάννου Γ. Παπαϊωάννου : «Ζαχαρίας Π. Σαρδέλλης (Εκ Παπίγκου – Ζαγορίου). Ο εμπνευστής της ανασυστάσεως των Ολυμπιακών Αγώνων, Το Ζαγόρι μας 333 (2006), 13

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 47

Υφαντής Νίκος Θ., Το Πάπιγκο και ο υμνητής του Ι. Γ. Παπαϊωάννου, Το Ζαγόρι μας 287 (2002) 7

Γεννήθηκε στη Λάιστα. Αν και γράφτηκε στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, συ­νέχισε τις σπουδές στα Γυμνάσια Καβάλας, Αλεξανδρούπολης και Αδριανούπολης. Ακολούθως, παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική Σχολή του Εθνι­κού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών μέχρι το Δ' έτος και στο τμήμα «Κλωστικής - Βάμβακος» Πάλμερ, ενώ το διάστημα 1939-40 εκπαιδεύτηκε στη Συνεταιριστική Σχολή. Επιπρόσθετα, υπήρξε Πρόεδρος της Ένωσης Ζαγορισίων, του Ορειβατικού Συλλόγου Ξάνθης και μέλος πολλών σωματείων. Συνέβαλε στη σύσταση μαθητικών, φοιτητικών και αθλητικών συλλόγων κι έδωσε διαλέξεις για βιογραφικά, ψυχαναλυτικά και γεωργοοικονομικού χαρα­κτήρα θέματα στο φιλολογικό σύλ­λογο «Παρνασσός» και στην αίθουσα του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων.

Υπήρξε συνεργάτης, Διευθυντής και συντάκτης σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά της Καβάλας, της Δράμας, της Θεσσαλονίκης, της Ηπείρου και της Αθήνας δημοσιεύοντας λογοτεχνικές, οικο­νομολογικές, γεωργο-συνεταιριστικές, συνδι­καλιστικές, τουριστικές και αισθητικές μελέτες. Ενδεικτικά αναφέρονται τα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στην «Ηπει­ρωτική Εστία» το 1955 και 1956 με τίτλο «Συμβολή στην ιστο­ρία της Λάιστας Ζαγορίου».

Το 1941 εκδόθηκε το μυθιστόρημά του «Ένα νευρωτι­κό κορίτσι», το 1944 το «Γνωριμία με τον Πικασσό» και το 1945 το «Ψηλά στην Πίν­δο», από το οποίο άντλησε έμπνευση για το «Συμφωνικό σκίτσο» ο μαέστρος Μαργαρίτης Καστέλλης. Ακολούθησε, στα 1950 το «Προανάκρουσμα» και το 1969 το «Σπύρος Χασιώτης».

Από το κείμενό του «Ψηλά στην Πίνδο» παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα :

«Ψηλά εκεί πού βρήκε τα δένδρα ο άνενδρος Πάπιγκος, τις κορδοφοκαρκάρες του ο δασύς Σμόλιγκας;

Αμάχη ασίγαστη, ίδια κοσμοχαλασιά, ξέσπασε —λένε— από παληά ανάμεσα στα δυο βουνά. Χρόνια και χιόνια πέρασαν, χιόνια και χρόνια έλυωσαν, θέριευε ο θυμός τους, δεν έσβηνε. Να —να—να κάποτε σώθηκαν τα βόλια τους. Στα χέρια ν’ αρπαχθούν δεν βόλευε, δεν έφτανε  ο ένας τον άλλον. Τι να κάνουν; Τις σάρκες τους σχίζαν, δένδρα ο Σμόλιγκας, ο Πάπιγκος πέτρες — και τις σφενδόνιζαν μανια­σμένα. Καθένας τους πολέμαε μ’ ό,τι κάτεχε.

Ανασαίνουν άχτι. Στοιχειά στη μάχη. Θυμός πούσταζε ιδρώτα. Ιδρώτας  που άτμιζε λύσσα. Χτυπιένταν ατίθασα. Αλλοτινούς θύμι­ζαν, παραμυθένιους γίγαντες. Τα πέτρινά τους στήθεια αναταράζονταν. Θ’ ανατίναζαν τις καρδιές τους. Η οργή τους θόλωνε. Των θεριών ο κόσμος τρεμολόγαε. Κι’ είναι από τότε  που τα λιοντάρια σκιαγμένα—ντροπιασμένα έφυγαν απ’ την Ευρώπη, μακρυά—κάτω στις ζούγκλες. Μονομαχία επική».

Βιβλιογραφία

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 11

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 47

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 329.

Χ.σ, Ζήσης Παπαθανασίου (1901-1974), Λαϊστινά Νέα 31 (2004) 29

Γεννήθηκε στο Τσεπέλοβο Ζαγορίου και ήταν γιος του Παπά Γεωργίου, του πιο σεβαστού ιερέα του χωριού. Κοντά του έμαθε τα πρώτα γράμματα. Έπειτα, αναχώρησε για τη Θεσσαλονίκη, όπου εργάστηκε ως Γραμματέας του Κεφαλλονίτη γιατρού, εμπόρου και πρόξενου Δ. Χοϊδά. Στο διάστημα της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη διδάχτηκε γαλλικά και ιταλικά.

Το 1793 βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη ως οικοδιδάσκαλος των παιδιών του δραγουμάνου του στόλου Κωνσταντίνου Χαντζερή. Ακολούθως, στράφηκε στο εμπόριο και ίδρυσε τη δική του επιχείρηση το 1803. Εντούτοις, τρία χρόνια αργότερα οδηγήθηκε σε οικονομική καταστροφή. Από το 1803 έως το 1808 γράφτηκε ως συνδρομητής σε βιβλία επιστημονικού περιεχομένου, όπως χημείας, αστρονομίας, ιστορίας και φιλοσοφίας και ασχολήθηκε με τη μετάφραση του γαλλικού έργου Γεωγραφική, ιστορική και εμπορική γραμματική του W. Guthrie. Μετέφρασε περισσότερους από επτά τόμους, που, όμως, δεν μπόρεσε να εκδώσει.

Επειδή εξακολουθούσε να βρίσκεται σε δυσχερή οικονομική θέση, εργαζόταν και ως μεσάζοντας προς την Υψηλή Πύλη, μεσολαβώντας προς την τουρκική κυβέρνηση για να δοθούν άδειες πλεύσης σε πλοία με προορισμό τη Μαύρη Θάλασσα, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ρωσοτουρκικός πόλεμος.

Ταυτόχρονα, εξακολούθησε τις μεταφράσεις κειμένων και συνέτασσε βιβλία. Ασχολήθηκε με τη συγγραφή και κυρίως τη μετάφραση κειμένων εμπορικού, γεωγραφικού και εκκλησιαστικού περιεχομένου. Το 1815 εκδόθηκε στη Βενετία το σύγγραμμά του «Εγχειρίδιον κατά των νοσούντων εις τα περί αληθείας και υπεροχής των Ιερών Γραφών», το οποίο αποτελεί εράνισμα από γαλλικά κείμενα. Εκεί υποστηρίζεται η μετάβαση των νέων Ελλήνων για σπουδές στην Ευρώπη προκειμένου να μεταφέρουν επιστρέφοντας το νέο φιλοσοφικό και επιστημονικό πνεύμα. Από το 1815 έως το 1817 κυκλοφόρησαν οι πέντε τόμοι της εμπορικής του εγκυκλοπαίδειας «Ερμής ο Κερδώος». Το έργο αυτό συντάχθηκε με δαπάνες του Συστήματος των εμπόρων της Πόλης για τους ομογενείς και όσους επρόκειτο να ασχοληθούν με το εμπόριο. Εκεί ο συγγραφέας επιδιώκει να καθιερώσει μια εμπορική ορολογία σύμφωνη με τα ευρωπαϊκά πρότυπα εισάγοντας στα ελληνικά νέες έννοιες, στις οποίες αντιπαραθέτει και τους αντίστοιχους ξενικούς όρους. Η εμπορική εγκυκλοπαίδεια του Ν. Παπαδόπουλου αποτέλεσε το πιο ολοκληρωμένο εμπορικό εγχειρίδιο κατά την περίοδο της ενετοκρατίας και τουρκοκρατίας. Τέλος, στην προσπάθειά του να συγγράψει ένα σύνολο βιβλίων βοηθητικών για το επάγγελμα του εμπόρου, εντάσσεται και η σύνταξη του κειμένου «Εμπόρου πατρός επιστολαί προς τον εαυτού υιόν» καθώς και του «Εμπορικού Κώδικα». Και τα δύο αποτελούν μεταφράσεις γαλλικών εγχειριδίων. 

Το 1819 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, αλλά πέθανε μετά από σύντομη ασθένεια το 1820.

Έργα του είναι τα :

Ερμαθήνη ήτοι εμπορική σπουδή περιέχουσα συνοπτικώς μελέτας και ιστορίαν της αρχής και προόδου του εμπορίου, Βε­νετία 1815

Εγχειρίδιον κατά των νοσούντων εις τα περί αληθείας και υ­περοχής των ιερών γραφών, Βενετία 1815.

Ερμής ο κερδώος (εμπορική εγκυκλοπαίδεια εις 4 τόμους), Βενετία 1815 - 16.

Εμπορικός κώδιξ της Γαλλίας (μετάφραση και σχόλια), Βι­έννη 1817.

Βιβλιογραφία

Αραβαντινός Παναγιώτης, Βιογραφική συλλογή λογίων της Τουρκοκρατίας, Ιωάννινα: Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, εισαγωγή-επιμέλεια Κ. Θ. Δημαράς, 1960, 165

Βαγγελής Κωνσταντίνος, Επιφανείς Τσεπελοβίτες, Νικόλαος Παπαδόπουλος, Ο τετραπέρατος αλλά άτυχος Τσεπελοβίτης, Εν Τσεπελόβω, 5 (2010) 4 - 6

Λαζαρίδης, Κώστας Π., Νικόλαος Παπαδόπουλος (1769 – 1819). Ο τετραπέρατος αλλ’ άτυχος Τσεπελοβίτης, Γιάννινα 1985

Λαζαρίδης Κώστας Π., Ο Τσεπελοβίτης Νικόλαος Παπαδόπουλος, Ηπειρωτική Εστία 11/124 (1962) 616 - 620

Πανάγου Κ., Ο Ηπειρώτης λόγιος και έμπορος Νικόλαος Παπαδόπουλος, Ήπειρος: Κοινωνία και Οικονομία, 15ος-20ος αι., 329-335.

Παπαδόπουλος Βρετός Ανδρέας, Νεοελληνική Φιλολογία : ήτοι κατάλογος των από πτώσεως της Βυζαντινής αυτοκρατορίας μέχρι εγκαθιδρύσεως της εν Ελλάδι βασιλείας τυπωθέντων βιβλίων παρ' Ελλήνων εις την ομιλουμένην, ή εις την αρχαίαν ελληνικήν γλώσσαν / συντεθείς υπό Ανδρέου Παπαδοπούλου Βρετού, T. B'. Εν Αθήναις: Τύποις και αναλώμασι Λ. Δ. Βιλαρά και Β. Π. Λιούμη, 1857, 315 - 317

Παπαζήσης Δημήτριος, Βιογραφική συλλογή λογίων Ελλήνων επί Τουρκοκρατίας (Ηπείρου – Θεσσαλίας – Μακεδονίας), Ηπειρωτική Εστία 27 (1978) 424

Παρανίκας Ματθαίος Κ., Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από Αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453 μ.Χ.) μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ΙΘ') εκατονταετηρίδος, Εν Κωνσταντινουπόλει : Εκ του Τυπογραφείου Α. Κορομηλά, 1867, 71

Σάθας Κωνσταντίνος Ν., Νεοελληνική Φιλολογία, Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασιν διαλαμψάντων Ελλήνων, από της καταλύσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι της Ελληνικής Εθνεγερσίας (1453 - 1821), Εν Αθήναις, Εκ της Τυπογραφίας των Τέκνων Ανδρέου Κορομηλά, 1868, 608

Σκλαβενίτης Τριαντάφυλλος, Νικόλαος Παπαδόπουλος ο Τσεπελοβίτης, Το Ζαγόρι μας 172 (1992) 2

Σκλαβενίτης Τριαντάφυλλος, Νικόλαος Παπαδόπουλος ο Τσεπελοβίτης, Το Ζαγόρι μας 174 (1992) 3

Σκλαβενίτης Τριαντάφυλλος, Τα εμπορικά εγχειρίδια της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας και η εμπορική εγκυκλοπαίδεια του Νικόλαου Παπαδόπουλου, Αθήνα 1991.

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 47