ΣΑΡΑΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ (1906 - 1985)

Γεννήθηκε στο χωριό Αρίστη Ζαγορίου, όπου έλαβε την εγκύκλια μόρφωση. Αφού αποφοίτησε από τη Ριζάρειο Σχολή σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έπειτα δίδαξε στη Μέση Εκπαί­δευση, ενώ διετέλεσε Γυμνασιάρχης και Γενικός Επιθεωρητής. Υπηρέτησε στα Γυμνάσια Ξάνθης, Ιωαννίνων και στα Γ' και Η' Γυμνάσια Αρρένων Αθηνών.

Στα 1939 συνέταξε το έργο «Νεοελληνική Μετρική», το οποίο αποτέλεσε πολύτιμο βοήθημα για τους φοιτητές της Φι­λοσοφικής Σχολής, καθώς καθιέρωσε όρους για την ονομασία των στίχων και έθεσε βάσεις, που αφορούν στη σύγχρονη νεοελληνική ποίηση. Επίσης, συνέγραψε «Λεξικόν ανωμάλων ρημάτων», διάφορα σχολικά βοηθήματα και τον τουριστικό οδηγό «Γιάννινα».

Ο Γιάννης Σαραλής υπήρξε λογοτέχνης και διακρίθηκε στην ποίηση. Συνεργάστηκε από πολύ νωρίς με διάφορα ηπειρωτικά λογοτεχνικά περιοδικά και έντυπα. Έγραφε με το ψευδώνυμο Λίνος Αγράμπελης ή Γ. Αριστινός. Τα κείμενά του συμβαδίζουν με το κλίμα της εποχής του τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη μορφή. Η συλλογή του «ΡΟΖΕΤΕΣ», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1947 πε­ριλαμβάνει 56 ποιήματα σε παραδοσιακό στίχο, (σονέτα, μπαλάντες, κ.λ.π.). Πρόκειται για μια πηγαία έκφραση της νιότης, των αναμνήσεων, των πόθων και των συγκινήσεων με πάθος, ειλικρίνεια και λυρισμό. Άλλοτε παρουσιάζεται μια μελαγχολία λόγω της διάψευσης των προσδοκιών και των ονείρων κι άλλοτε μια νοσταλγία για τον γενέθλιο τόπο :

ΑΠΟΨΕ

— . . .Απόψε η νύχτα πλάτυνε σ' αστέρευτη πηγή,

Της αρμονίας την κραυγή και το ρυθμό του κόσμου

Κι αγκάλιασε τον ουρανό κι ολάκερη τη γη,

Σ' αγάπην ακατάλυτην ο πόνος μου εντός μου.

ΟΝΕΙΡΑ

…Όνειρα, της ζωής μας λαγγεμένα,

Μαΐστροι σεις της βάρκας το πανί,

Ίδια παιδιά και γέροι, ω σβησμένα!

Πάντα θα λάμνετε ως τη θανή.

ΑΡΙΣΤΗ

Στο πράσινο πάλλευκη πλαγιάζεις όλη

Κι αγράμπελης μύρα, πλημμύρα σ' αμπέλια.

Οι ραχούλες, ζαφείρια και ανθοβόλι,

ολούθε κρυστάλλινα ηχούνε τα γέλια.

Ο αγέρας σου μόσκος· κι αραξοβόλι

Πάντα στο νου μου εσύ και περιβόλι. . .

ΠΙΝΔΟΣ

Ω! συ βουνό αγέννητο, κάθε σου πέτρα θρύλος,

Μάνα, πατρίδα Ελληνική, στων σπλάχνων σου τα μάγια,

Οι Παρθενώνες της φυλής, ακρίτας συ και στύλος,

Κάθε γενιάς εσύ βωμός και εκκλησία τρισάγια!

Η εμπειρία του από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 μπροστά στο θέαμα του πρώτου νεκρού, ενός νεαρού Ιταλού φαντάρου, αποτυπώνεται στο ακόλουθο ποίημα :

ΣΕ ΙΤΑΛΟ ΦΑΝΤΑΡΟ ΤΗΣ ΤΣΑΡΣΟΒΑΣ

Μες στα συντρίμια στο ζερβί πλευρό σου,

Πώς έγειρες μελιχρό παλληκάρι;

Σ' έννοια πολέμου, κρατάς στο γερό σου

Το χέρι, ακόμα, σύνεργο τ' Άρη.

Χειροβομβίδες σωροί στο νεκρό σου,

Παρδαλό χλεύασμα κι απομεινάρι,

Σαρκασμός και γέλασμα στον εχτρό σου,

Αμούστακο, ποιας μάνας το καμάρι.

Αδρή κι η όψη σου, κάτω απ' το κράνος,

Καθώς το λουρί κρατάει το σαγόνι.

Ποιος τη μορφή σου χάραξε Τιτσιάνος!

Σ' επιτύμβιο βουβό στέκει κοτρώνι,

Σπάταλη του πουρναριού πρασινάδα,

Σου κλαίει κι ο Αώος την ομορφάδα.

Το θέμα του Ελληνοϊταλικού πο­λέμου σε ελληνικό έδαφος, σ' ένα χωριό του Δυτικού Ζαγορίου, κοντά στο Καλ­πάκι, αποτελεί πηγή έμπνευσης και για το θεατρικό του έργο «Στη ρίζα της Φτελιάς», μονόπρακτο δρά­μα, 27, Αθήνα 1962. Το έργο προο­ριζόταν για σχολική χρήση και διακρίνεται από επική πνοή, άρτιο διάλο­γο και δραματικό ύφος.

Σημαντικό είναι το οδοιπορικό του με τίτλο «Ζαγόρι», που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1956, όπου αποτυπώνεται η ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, τ' αρχοντικά, οι περίτεχνες φορεσιές, ο πολιτισμός, το υποβλητικό τοπίο και η πνευματική παρά­δοση του Ζαγορίου. Ο Βασίλης Κραψίτης σημειώνει ότι «σ' αυτό το έξοχο έργο του Σαραλή συνεργάζονται μ' επιτυ­χία ο ευαίσθητος ποιητής και άνθρωπος, ο δεξιοτέχνης πεζογράφος και ο επιστήμονας. Φανερά του στοιχεία είναι η εσωτερική ανάταση και η συνείδηση των τραγικών ωρών της εποχής μας. Ο ιδεαλιστικά σκεφτόμενος άνθρωπος δίνει ενεργά την παρουσία του στον αγώνα κατά του «τέλους» των ακριτικών περιοχών της Ελληνικής πατρίδας, επι­κυρώνοντας έτσι την πίστη στην αποστολή του και στα πεπρωμένα της φυλής μας».

Στα έργα του ανήκουν και τα «Ήπειρος — Δωδώνη, Άρτα, Νικόπολη, Μέτσοβο», τα «Λαογραφικά» του Ζαγορίου και τα «Δι­ηγήματα» στο περιοδικό «Ηπειρωτική Εστία» (1974-1976), που φανερώνουν την πεζογραφική του προσωπικότητα μέσα από το διάλογο, την περιγραφή και την ιδιαίτερη ανάλυση των ψυχικών καταστάσεων και τα «Ποιήματα για παιδιά».

Βιβλιογραφία

Αποστολίδης Τάτσης, Ο δάσκαλός μου Γιάννης Σαραλής, Ηπειρωτικό Ημερολόγιο ΚΕ’ (2006) 69-88

Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 10

Κραψίτης Βασίλης, Λόγιοι της Ηπείρου (1430-1912), Τόμος Α’, Αθήνα, 1979, 407-409

Νικολαΐδης Ιωάννης Ν., Γιάννης Σαραλής : Ο εκπαιδευτικός και ο λογοτέχνης, Ηπειρωτικό Ημερολόγιο Θ’ (1987) 44-56

Πέτσας Φ. Μ.– Σαραλής Γ. Α., Αρίστη και Δυτικό Ζαγόρι, Αθήνα 1982, 323 - 324

Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 57 - 58

Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 380