ΣΑΡΔΕΛΛΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ Π. (1840 - 1913)
Γεννήθηκε στο Πάπιγκο περίπου το 1840 και σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του εργάστηκε ως δάσκαλος στο παραδουνάβιο λιμάνι της Όρσιβα στα ΝΔ της Ρουμανίας. Στη Ρουμανία γνώρισε τον Θωμά Πασχίδη και το 1865 ίδρυσαν μαζί την πρώτη ελληνική εφημερίδα στο Βουκουρέστι, την «Ίριδα». Η συνεργασία σταμάτησε χωρίς να υπάρξει ρήξη στη σχέση των δύο αντρών και ο Σαρδέλλης συνέχισε μαζί με τα παιδιά του την έκδοσή της. Ως δημοσιογράφος ήταν αυστηρός, εμπνευσμένος και δημιουργικός, λάτρης των γραμμάτων και της ανάπτυξης του πνεύματος. Έγραφε πάντα με θάρρος και ειλικρίνεια. Ήταν ταπεινός και αρνήθηκε την παρασημοφόρησή του από την Ελληνική Κυβέρνηση για τη στάση του απέναντι στη διένεξη Ελλάδας - Ρουμανίας, απαντώντας ότι έκανε απλά το καθήκον του.
Ο Σαρδέλλης διακρινόταν από πνευματικά προσόντα και ιδιαίτερη φιλοπατρία. Μάλιστα, όταν ο φίλος του και πρωθυπουργός Μπρατιάνου του πρότεινε την έδρα της Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Βουκουρεστίου με τον όρο να πολιτογραφηθεί Ρουμάνος πολίτης, εκείνος αρνήθηκε την προσφορά θεωρώντας την φοβερή προδοσία.
Σε δικές του πρωτοβουλίες οφείλεται η ανέγερση Μνημείου των Ιερολοχιτών στο Δραγατσάνι, του Μεγάρου της Ελληνικής Πρεσβείας στο Βουκουρέστι και η ίδρυση ελληνικών κοινοτήτων στη Ρουμανία. Συνέβαλε, επίσης, στην ίδρυση του Παρθεναγωγείου στην Πατρίδα του το Πάπιγκο. Η σημασία που έδινε στην παιδεία φαίνεται από όσα έγραφε το 1972 στην εφημερίδα : «…σώσωμεν εαυτούς από της αρνησιεθνίας και της καταισχύσης δια της συστάσεως Εκκλησίας, Σχολής, Παρθεναγωγείου και παντός ό,τι συντελεί εις τον σύνδεσμον και την ισχύν ημών».
Τέλος, ο ίδιος περιγράφει στα απομνημονεύματά του το γεγονός ότι είχε εμπνευστεί την ιδέα της ανασύστασης των Ολυμπιακών Αγώνων :
«…Ευρισκόμην κατά το έτος 1858 παρά το Ευαγγέλη Ζάππα ως διδάσκαλος και ιδιαίτερος αυτού Γραμματεύς. Εγνώριζεν ανάγνωσιν και γραφήν μόνον, τον εδίδασκον δε Ελληνικήν ιστορίαν προφορικώς και εθαύμαζον το εξαίσιον αντιληπτικόν και μνημονικόν αυτού.
Ημέραν τινά ανέκραξε : «Τι διάβολο αυτοί οι Έλληνες είχον κάθε χωριό και βασίλειο», εννοών την αυτοδιοίκησιν των διαφόρων της (αρχαίας) Ελλάδος πόλεων». Οι Έλληνες, καπετάν Βαγγέλη (ούτω τον εκάλουν), επραγματοποίησαν, τω είπον, ό,τι ο κόσμος σήμερον επιδιώκει και δεν το κατορθώνει, την αποκέντρωσιν δηλαδή της εξουσίας.
Όχι μόνον αι πόλεις ήσαν ελεύθερες να φρονούν ό,τι ήθελον και επί της απολύτου ταύτης ελευθερίας στηρίζονται, βοηθούμενοι δε και υπό του θαυμασίου κλίματος της Ελλάδος, ηδυνήθησαν να φθάσουν εις την εντέλειαν εκείνων, ένθα οι διαρρεύσαντες αιώνες δεν κατόρθωσαν να πλησιάσουν καν.
Εν τούτοις αν αι πόλεις είχον αυτοδιοίκησιν, είχον όμως δεσμούς δι ων συνενοούντο και συνεσκέπτοντο, είχον δηλαδή τας πανηγύρεις, το αμφικτυονικό συνέδριο, τους αγώνας κλπ.
Τω ανέπτυξα πάντα ταύτα λεπτομερώς και τότε εις μίαν στιγμήν ενθουσιασμού, εξέφρασε την ιδέαν να γίνουν και σήμερον τοιούτοι δεσμοί, διότι έλεγεν, άλλοι υπό τους τούρκους, άλλοι υπό τους εγγλέζους και άλλοι σκορπισμένοι εις όλον τον κόσμον. – Ας σχηματισθώσιν Πανελλήνιοι αγώνες, τω είπον. – Όχι, να γίνονται Ολυμπιακοί.
- Αλλ’ η Ολυμπία είναι κατεστραμμένη και σήμερον δεν υπάρχει ο Ζευς ο Ολύμπιος. – Ουχί, λέγει ο Ζάππας, επιμένων να λέγονται Ολυμπιακοί. - Αφού το θέλεις, τω είπον, ας είναι και Ολυμπιακοί.
Και τότε με παρεκάλεσε να συντάξω εν σχέδιον. Έσπευσα να εκτελέσω την επιθυμίαν του και συνέταξα τοιούτον εκ 13 άρθρων, ων το πρώτον ήτο : «οι απανταχού του κόσμου Έλληνες, να πέμπωσι κατά τετραετίαν επιτροπάς εις τα Αθήνας, ένθα θα εδρεύη διαρκής Επιτροπή, και να συσκέπτονται περί των συμφερόντων του γένους»
Βιβλιογραφία
Μυρσίνης - Μάνθος Άλκης, Ηπειρώται δημοσιογράφοι στη Ρουμανία. Θωμάς Πασχίδης , Ηπειρωτική Εστία 245 – 246 (1972) 531, 533 - 534
Παπαιωάννου Ιωάννης Γ., Το Πάπιγκο – Ένα από τα αρχαιότερα χωριά του Ζαγορίου, 31994
Παπαιωάννου Ιωάννης Γ., Ζαχαρίας Π. Σαρδέλλης, εκ Παπίγκου Ζαγορίου. Ο εμπνευστής της ανασυστάσεως των Ολυμπιακών Αγώνων, Εισαγωγή και φιλολογική επιμέλεια Γιώργος Χ. Χριστοδούλου, Πάπιγκο, Έκδ. Εφορεία Καλλινελιων Σχολείων Παπίγκου, Κληροδότημα Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου, 2004
Σκούρτη Ελένη, Ζαχαρίας Σαρδέλλης. Ένας πατριδολάτρης δημοσιογράφος από το Πάπιγκο, Το Ζαγόρι μας 296 (2002) 5
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 58