ΒΡΑΝΟΥΣΗΣ ΛΕΑΝΔΡΟΣ (1921 - 1993)
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα, αλλά η οικογένειά του καταγόταν από το Γρεβενίτι Ζαγορίου. Σε ηλικία 6 ετών μετέβη με την οικογένειά του για ένα χρόνο στο Βουκουρέστι και το 1927 φοίτησε στο Δημοτικό και το Ημιγυμνάσιο στο Γρεβενήτι και ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Σταθάτου και σπούδασε στην Αθήνα, από τη γαλλική κυβέρνηση και το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών για σπουδές στην Ευρώπη και σπούδασε ελληνική Φιλολογία, ιστορία, αρχαιολογία, ξένες γλώσσες και φιλολογίες. Ασχολήθηκε με το βυζαντινό, το μεταβυζαντινό και το νέο ελληνισμό αλλά και με βαλκανικά και ευρύτερα θέματα. Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, από όπου αναγορεύτηκε και διδάκτωρ.
Εργάστηκε σε διάφορους εκδοτικούς οίκους αναλαμβάνοντας την επιμέλεια των εκδόσεων και από το 1956 εντάχτηκε στο επιστημονικό προσωπικό της Ακαδημίας Αθηνών. Αρχικά, υπήρξε συντάκτης και κατόπιν Διευθυντής του Μεσαιωνικού Αρχείου, το οποίο αναδιοργάνωσε σε Κέντρο Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού (1966).
Η παρουσία του Βρανούση στα Γράμματα ξεκίνησε από τα μαθητικά του χρόνια. Σε ηλικία 12 χρόνων δημοσίευσε την πρώτη δημοσιογραφική του ανταπόκριση στην εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγων». Ακολούθως, ξεκίνησε μια δική του χειρόγραφη εφημερίδα με τον τίτλο «Μέλισσα».
Το 1944 εκλέχθηκε αντιπρόσωπος των Ιωαννίνων στο Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ της «κυβέρνησης των βουνών». Το 1985 τιμήθηκε από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος για την προσφορά του στα Νεοελληνικά Γράμματα και το 1986 μαζί με τον Σωτήρη Δάκαρη από το Δήμο Ιωαννιτών για την πνευματική του προσφορά στην Ήπειρο και το έθνος.
Έργα του είναι τα :
Μια έμμετρη ιστορία του Ζαγορίου, Αθήνα 1946.
Νεανικοί στίχοι του Κ. Κρυστάλλη, Αθήνα 1946.
Το συντακτικόν εις απλά μαθήματα, Αθήνα 1947.
Συμβολή στην έρευνα για τα τραγούδια του Ρήγα και των μιμητών του, Αθήνα 1948.
Ορθογραφικόν Λεξικόν, Αθήνα 1949.
Αθανάσιος Ψαλίδας, Ιωάννινα 1952.
Τα αρχαία ελληνικά των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου, Αθήνα 1953.
Ρήγας, έρευνα, εισαγωγή και μελέτη, Αθήνα 1953.
Κρυστάλλης - Χρηστοβασίλης, Αθήνα 1954.
Μια έμμετρη ιστορία του Ζαγορίου, Αθήνα 1946.
Οι Πρόδρομοι, Αθήνα 1955.
Λεξικόν ρημάτων, Αθήνα 1955.
Νεοελληνικά Αναγνώσματα (σε συνερ. με Ν. Σφυρόερα), Αθήνα 1955.
Ρήγας Βελεστινλής, Αθήνα 1957.
Η εν Ηπείρω μονή Σωσίνου, Αθήνα 1957.
Κοραή επιστολαί προς Πρωτοψάλτην (εισαγωγή, σημειώσεις), Αθήνα 1959.
Ο «Πατριωτικός Ύμνος» του Ρήγα και η ελληνική «Καρμανιόλα», Αθήνα 1960.
«Πολιτικά Σοφίσματα», ανέκδοτο έργο του Αθαν. Χριστοπούλου, Αθήνα 1960.
«Ρήγας ή κατά ψευδοφιλελλήνων, ανέκδοτο έργο του Μιχ. Περδικάρη». Αθήνα 1961.
Έκθεσις συμμετοχής εις το ΙΒ' διεθνές συνέδριον Βυζαντινών σπουδών εν Αχρίδι, Αθήνα 1961.
Χρονικά της μεσαιωνικής και τουρκοκρατούμενης Ηπείρου, Ιωάννινα 1962.
Τα ανέκδοτα απομνημονεύματα του Φιλικού Αθανασίου Ξοδίλου, Αθήνα 1962.
Ανέκδοτα απομνημονεύματα, προκηρύξεις, γράμματα κ.α., Αθήνα 1964
Κώδιξ επιστολών και άλλων κειμένων, των ετών 1795-1924, Αθήνα 1964.
Ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο του Ερωτόκριτου, Αθήνα 1964.
Βηλαρικά σημειώματα, Αθήνα 1964.
Το χρονικόν των Ιωαννίνων κατ' ανέκδοτον δημώδην επιτομήν, Αθήνα 1965.
Κομνηνός και Πρόκλος (στα γαλλικά), Αθήνα 1965.
Άγνωστα πατριωτικά φυλλάδια και ανέκδοτα κείμενα της εποχής του Ρήγα και του Κοραή, Αθήνα 1966.
Τα χειρόγραφα των Μετεώρων, Αθήνα 1967.
Ο κώδικας της αλληλογραφίας του Περαιβού, Αθήνα 1967.
Το ΙΒ' διεθνές Συνέδριον ιστορικών επιστημών, Αθήνα 1967.
Θούρια και προκηρύξεις του εικοσιένα σ' ένα χειρόγραφο του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας, Βενετία 1967.
Ανέκδοτο έργο του Ματθαίου Μυρίων, Αθήνα 1968.
Ιστορικά και τοπογραφικά του μεσαιωνικού κάστρου των Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1968.
Ρήγας Βελεστινλής – Φεραίος (Άπαντα), τόμοι 1-2, Αθήνα 1968-69.
Εκδόσεις και χειρόγραφα του «Σχολείου των ντελικάτων εραστών», Αθήνα 1970.
Νεοελληνικές Φιλολογικές σπουδές, Αθήνα 1971.
Τα διαδοχικά στάδια και η σημερινή κατάσταση των νεοελληνικών Φιλολογικών σπουδών (στα γαλλικά), Αθήνα 1972.
Κείμενα και χειρόγραφα του Βηλαρά και του Ψαλίδα, Αθήνα 1973.
Τα χαράγματα του Παρθενώνος (σε συνεργ. με Α. Ορλάνδο), Αθήνα 1974.
Ο φάκελλος Βύρων στα αρχεία του Μέττερνιχ, Αθήνα 1974
Ιδεολογικές ζυμώσεις και συγκρούσεις στις παραμονές της Εθνεγερσίας, Αθήνα 1975.
Η κλασσική παράδοση στον σύγχρονο κόσμο, Αθήνα 1976.
«Ωδή επινίκιος των Ρώσων» ελλην. στιχούργημα του 1812, Αθήνα
Τα τυπογραφεία της Βενετίας και τα πρώτα ελληνικά βιβλία (στα γαλλικά), Φλωρεντία 1977.
Οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και η πνευματική ζωή την εποχή των Δραγομάνων (στα γαλλικά), Βουκουρέστι 1977
«Οι Διδαχές» οι αποδιδόμενες στον Ηγεμόνα NEACOL (1512-1521) και το αυτόγραφο του Έλληνα συγγραφέα του· (ή Το «ομηρικό ζήτημα» της σλαβορουμανικής Φιλολογίας βρίσκει επιτέλους τη λύση του) (στα γαλλικά), Αθήνα 1978.
Ρήγας, ένας Έλληνας πατριώτης (στα ρουμανικά), Βουκουρέστι 1980.
Η «Άνοιξη» του Βηλαρά και το ιταλικό της πρότυπο, Αθήνα 1980.
Ο μεταβυζαντινός Ελληνισμός και η Ευρώπη - Χειρόγραφα, βιβλία, τυπογραφεία (στα γαλλικά), Βιέννη 1982 και (στα αγγλικά) Μιννεάπολη (ΗΠΑ), 1986.
Το βιβλίο τεκμήριο της εποχής του, Αθήνα 1982.
Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ο Κοραής, Αθήνα 1984.
Έπαινος Ιωαννίνων, Ιωάννινα 1986.
Ιωάννινα, Αθήνα 1988.
Ρήγας και MARMONTEL, Αθήνα 1990.
Η σημαία το εθνόσημο και η σφραγίδα της «Ελληνικής Δημοκρατίας» του Ρήγα, Αθήνα 1990.
«Εφημερίς» το δημοσιογραφικό όργανο των συνεργατών του Ρήγα (Βιέννη 1791-1997). Έρευνα, συναγωγή, προλεγόμενα, σημειώσεις (τόμοι 5, έκδοση Ακαδημ. Αθηνών), Αθήνα 1990.
Πέρα από το πλούσιο ερευνητικό του έργο ο Λέανδρος Βρανούσης δημοσίευσε και ορισμένα ποιήματά του. Παρατίθεται ενδεικτικά το «Μάθε το δρόμο» :
Μάθε το δρόμο
Μάθε το δρόμο που τραβάει ψηλά
και μ’ όση αν έχει δύναμη περπάτα!
Στα πρώτα βήματά σου τα δειλά
φτερά θα βαλ’ η νιότη η αλαφροπάτα.
Μη σε πλανέψουν πλούτη απατηλά
κι η χιλιοπάτητη μεγάλη στράτα.
Λασπόνερα έχει η στράτα και κολλά
στη λάσπη και καρδιά και νους και νιάτα…
Πάρτε τ’ απάτητο στρατί που πάει
στις άγνωρες κορφές, στα καταράχτια,
π’ ο αϊτός πετώντας σύγνεφο τρυπάει
και πάει…Σε μαγεμένη εκεί σπηλιά
δροσόνερο δακρύζουν κάποια βράχια…
Καλότυχος αν πιεις και μια σκαλιά.
Βιβλιογραφία
Μνήμη Λέανδρου Βρανούση, Πρακτικά επιστημονικού συμποσίου, Αθήνα, 10-11 Μαΐου 1995, Επιστημονικό Συμπόσιο Μνήμη Λέανδρου Βρανούση (Αθήνα 1995), Όμιλος Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, Αθήνα : 1997
Λέανδρος Βρανούσης, ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ο Ερευνητής επιστήμονας, ο Ηπειρολάτρης, Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων «Οι Ζωσιμάδες», Ριζάρειο Ίδρυμα, Ιωάννινα 2008
Εργολάβος Σπύρος, Δύο προσωπικότητες των ηπειρωτικών γραμμάτων : Σ. Δάκαρης και Λ. Βρανούσης. Ομιλία στην εκδήλωση του Δήμου Ιωαννιτών προς τιμήν τους στις 17-11-1986, Γιάννινα, <τυπ. Γερ. Δούβαλη – Ελευθ. Αποστόλου Ο.Ε.>, 1986, σ. 56
Εργολάβος Σπύρος, Λέανδρος Βρανούσης, ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ο Ερευνητής επιστήμονας, ο Ηπειρολάτρης, Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων «Οι Ζωσιμάδες», Ριζάριο Ίδρυμα, Ιωάννινα 2008
Θεοδώρου Σάββας, Μνήμη Λογίων του Ζαγορίου του αιώνα που πέρασε, Το Ζαγόρι μας, 262 (2000) 11
Τζιόβας Φρίξος, Κατάλογος Συγγραφέων Περιοχής Ζαγορίου. (Από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη έως σήμερα), Γιάννινα, Εκδ. Το Ζαγόρι μας, 1990, 10-12
Τσέτσης Χρήστος, Οι Ηπειρώτες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, Γιάννινα, Εκδ. Τυποεκδοτική Ηπείρου ΕΠΕ, 2003, 58 - 61