ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ ΡΕΝΟΣ (1924 - 2004)
Γεννήθηκε στην Αθήνα και ήταν γιος του δημοσιογράφου Ηρακλή Αποστολίδη, αρχισυντάκτη σε πολλές αθηναϊκές εφημερίδες, διευθυντή της Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού και διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1945-1959), και της Ελπινίκης το γένος Ζαμπέλη. Η καταγωγή του ήταν από το Ηλιοχώριο (Ντομπρίνοβο). Το 1935 τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής μετείχε σ’ αντιγερμανικές διαδηλώσεις. Μετά το τέλος της Κατοχής δημοσίευσε το «Τρεις σταθμοί μιας πορείας» (1945), εκφράζοντας τη βασική θέση του «όλως τρίτου» - από την οποία δεν απομακρύνθηκε ποτέ. Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1950.
Αν και ήταν φοιτητής κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στρατεύτηκε με το βαθμό του οπλίτη στο κρατικό μέτωπο. Συμμετείχε σε 35 μάχες, καθώς περιγράφει στην «Πυραμίδα 67» και σ’ άλλα κείμενά του, αρνούμενος να ρίξει έστω και μια σφαίρα, με τη βασική θέση ότι καμμιά ιδέα δεν δικαιολογεί τον ανθρώπινο θάνατο. Απ’ την αντιμιλιταριστική του ιδεολογία κινδύνευσε να βρεθεί στο στρατοδικείο, αλλά τον έσωσε δυό-τρεις φορές ο Α2 του τάγματος, ο Κ. Κουκούλης, ο ήρωας της ομώνυμης νουβέλας «Ο Α2», την οποία εξέδωσε το 1968 εν μέσω Δικτατορίας, μη στέλνοντάς την στην λογοκρισία, όπως και κανένα άλλωστε βιβλίο του. Ακόμη και κατά τη διάρκεια των μαχών έγραφε ασταμάτητα κρατώντας σημειώσεις στα μπλοκάκια του.
Μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε ως Καθηγητής αρχαίων και νέων ελληνικών, ιστορίας και λατινικών σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Υπήρξε συνεργάτης του Κρατικού Γραφείου Τύπου του εξωτερικού, της Διεύθυνσης Εξωτερικού Τύπου, της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως και του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας του Υπουργείου Παιδείας το 1960 για το έργο του «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές».
Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του δοκιμίου του «Καιρός» στο περιοδικό «Γράμματα» και την έκδοση του έργου του «Τρεις σταθμοί μιας πορείας», ένα χρόνο αργότερα. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της πρωτεύουσας ως συντάκτης («Ελευθερία», «Νίκη», «Εικόνες», «Γνώσεις», «Νεώτερον Λεξικόν Ηλίου», «Ανεξάρτητος Τύπος», κ.α.) και ως κριτικός («Γράμματα», «Φοιτητική Φωνή», «Δελτίον του Βιβλίου», «Κύκλος», «Κοχλίας», «Νέα Εστία», «Νέοι Ρυθμοί», «Νέες Εικόνες», «Έθνος», «Εθνικός Κήρυκας», κ.α.). Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας» και το 1952 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό «Νέα Ελληνικά», από τις σελίδες του οποίου πρόβαλε την κριτική στάση του ενάντια στη λογοτεχνική γενιά του ’30. Το 1964 καταδικάστηκε σε κάθειρξη δυόμισι χρόνων - από την οποία εξέτισε τελικά τρεις μήνες - επειδή είχε εισβάλει στη Βουλή ηγούμενος μιας ομάδας ακροδεξιών. Στη δικτατορία του Παπαδόπουλου επέβαλε τη δημοσίευση σε συνέχειες της «Ανθολογίας νεοελληνικού διηγήματος» στις εφημερίδες της εποχής, η οποία όμως διακόπηκε από τη λογοκρισία με αφορμή τη δική του νουβέλα «Ο Α2». Μετά τη δικτατορία συνέχισε να ασκεί κριτική από τις σελίδες του περιοδικού «Τετράμηνα» ως το 1979.
Έργα του μεταφράστηκαν στα ολλανδικά, γερμανικά, γαλλικά και άλλες ξένες γλώσσες. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα :
Ποιητικά Γράμματα, 1949
Κατηγορώ, 1965
Κλειδιά, 1968
Ιστορίες από τις νότιες ακτές, 1970
Ο γρασαδόρος και τα χειρόγραφα του Max Tod, 1970
Η άλλη ιστορία, 1972
Ανθύλη, 1973
Από τον κόσμο Ρα, 1973
Καμμένα Φρένα, 1978
Άξονες, 1979
Στη γέμιση του φεγγαριού, 1981
Οι Ερινύες, 1980
Καίγε, 1982
Οι εξάγγελοι, 1984
Η αυτοκρατορία των σκουπιδιών, 1989
Οι γάτες, 1989
Ο κεραυνός, 1991
Η δίνη, 1993
Στον κυνηγημένο καιρό, 1993
Κριτική του Μεταπολέμου, 1995
Ο Α2, 1995
Απάντηση στην πυραμίδα, 1996
Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι, 1998
Παράλληλα τύπωσε σχολιασμένη έκδοση των ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη.
Από το βιβλίο του «Ιστορίες από τις νότιες ακτές» παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το διήγημα «Το παιδί με το ξυλάκι» :
«Τότε, πάνω κει, παγώσαμε όλοι. Χτύπησαν μεσάνυχτα στο ρολόι – που ήταν λάθος βαλμένο. Χτύπησαν μεσάνυχτα, Χριστούγεννα κιόλας – λάθος, ήταν λάθος βαλμένο! Κι απ’ τη σκάλα της σοφίτας ακούστηκε να κατεβαίνει…να κατεβαίνει ένα – ένα τα σκαλοπάτια…το παιδί!
Πιανόταν…, και κατέβαινε!..Πιανόταν.., και κατέβαινε άλλο!..
- Γιόζεφ!.. φώναξε πνιγμένη η μάνα μου. Γιόζεφ, μείνε απάνω!..κι όρμησε στη σκάλα.
Όρμησε κι ο Φραντς, την έσπρωξε – σταμάτησαν μπρος στο παιδί…
Εκείνο, γέλασε του Φραντς. Του έδωσε ένα ξυλάκι που κρατούσε…Του τόδινε…Ένα σκλίδι από το πάτωμα της σοφίτας… «Του Φραντς!» - έτσι του τόδινε.
- Α’τό!.. Α’τό!.. πρόφερε.
(«Αυτό! Αυτό!»…Δε μιλούσε ακόμα. Ανίδεο, δώριζε!)
Δε θυμάμαι τίποτα. Δε θέλω να θυμάμαι.
Τους διώξαμε! Τους διώξαμε σπρώχνοντας!... Τους είπαμε πως το παιδί…το παιδί…τι να τους πούμε ; τι ;…Πως το παιδί… - τι έγινε το παιδί ;
- Το παιδί έρχεται! Τους φώναξε η μάνα μου. Το στέλνουμε!.. Να πάνε πέρα απ’ την Κρακοβία, στο Νόβυ – Σαξ να παν∙ ναι, στο Νόβυ – Σαξ, στα σύνορα, πούναι άλλη Διοίκηση! Το παιδί, το στείλαμε μπρος, με το Φραντς – έφυγε τωραδά με τη φάλαγγα! Θα πέθαινε απ’ το κρύο μαζί τους!...Να παν εκεί, στο Νόβυ – Σαξ, και να ψάξουν για το Φραντς…Να περιμένουν εκεί, αν δεν τον βρουν∙ θάρθει, θα γυρίσει από κάποια ανίχνευση! Θάχει αφήσει το παιδί ασφαλισμένο, σε δικούς του…Αλλά να φύγουν, να φύγουν αμέσως! Κινδυνεύουν! Ο Στέρφελ σκοτώνει – όλους, και τα παιδιά!..Αμέσως να φύγουν!.. Θα το βρουν το παιδί…»
Βιβλιογραφία
Αποστολίδης Ρένος, Ιστορίες από τις νότιες ακτές, Αθήνα, Έκδ. Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 42
Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, Ρένος Αποστολίδης, Η μεταπολεμική πεζογραφία· από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ’67, τ. β΄, Αθήνα: Σοκόλης, 1988, σ. 224 - 247,
Χατζηφώτης Ι. Μ., Αποστολίδης Ρένος, Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τ. 2, Αθήνα: Χάρη Πάτση.
Σ.Ε., Ρένος Αποστολίδης, Το Ζαγόρι μας, 312 (2004) 18