Σκαμνέλι - Οικία Θεοδοσίου

Διώροφη κατοικία. Κατοικείται περιστασιακά. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο (ΦΕΚ 605/Β/16-9-1965).
Σκαμνέλι
Διακοσμημένοι χώροι

Ανώγειο: οντάς, χειμωνιάτικο μαντζάτο, καλοκαιρινό μαντζάτο.

Κατάσταση τοιχογραφιών
Σχετικά καλή. Ωστόσο, σε κάποια σημεία παρατηρούνται αποκολλήσεις του ζωγραφικού υποστρώματος.
Περιγραφή διακόσμου

Οντάς: ο διάκοσμος αναπτύσσεται σε τρεις οριζόντιες ζώνες. Η άνω ζώνη (ζωφόρος), φέρει λιτό άνθινο ροκοκό διάκοσμο, τον οποίο διακόπτουν ελλειπτικά πλαίσια με εξοχικά κτιριακά συγκροτήματα. Στη μεσαία ζώνη διατάσσονται ορθογώνια ζωγραφιστά πλαίσια, τα οποία κοσμούνται με τυποποιημένα υπερμεγέθη ανθοδοχεία ή απλά ροκοκό μοτίβα, ενώ σε κάποιες συνθέσεις απεικονίζονται και τα κορδόνια αθέατων παραπετασμάτων. Η κατώτερη ζώνη έχει διακοσμηθεί με πιτσιλιές χρώματος επάνω σε χρωματισμένο κάμπο. Στον τοίχο πίσω από την πόρτα του οντά, παριστάνεται με γραμμική απόδοση λιοντάρι, το οποίο έχει στραμμένο το κεφάλι του προς το άνοιγμα της πόρτας. Το μόνο έντονο χρωματικό στοιχείο της παράστασης είναι η κόκκινη γλώσσα του. Το κούφωμα της πόρτας διακοσμείται με πιτσιλιές. Η ξύλινη πόρτα επίσης φέρει αποτυπώματα πινέλου.

Καλοκαιρινό μαντζάτο: ο διάκοσμος αναπτύσσεται σε τρεις οριζόντιες ζώνες. Τα ροκοκό μοτίβα της ζωφόρου διακόπτουν συνθέσεις οι οποίες πλαισιώνονται από ανοιχτή αυλαία. Η μία σύνθεση παριστάνει εξοχικό τοπίο με σπίτια, ενώ η δεύτερη δύο ιππείς οι οποίοι φορούν ευρωπαϊκή ενδυμασία. Στη ζώνη κάτω από τη ζωφόρο διατάσσονται ορθογώνια πλαίσια με φυτικό διάκοσμο. Σε ένα κομμάτι αυτής της ζώνης αποκαλύφθηκε τμήμα παλαιότερης ζωγραφικής διακόσμησης, που παριστάνει ανδρική μορφή με φέσι.

Χειμωνιάτικο μαντζάτο: σήμερα το τζάκι δεν υπάρχει. Η διακόσμηση των τοίχων του συνίσταται από απλές συμμετρικές ανθοδέσμες και ανθοδοχεία. Η ζωφόρος φέρει ζωγραφιστά ορθογώνια πλαίσια με τα ίδια διακοσμητικά μοτίβα.

Επιγραφές

Σύμφωνα με τον Κώστα Θεοδοσίου, σε τοίχο της κρεβάτας ήταν ζωγραφισμένος δικέφαλος αετός που έφερε από πάνω τη χρονολογία 1851. Εκφράζει ωστόσο τις επιφυλάξεις του για τη σωστή ανάγνωση της χρονολογίας.

Παρατηρήσεις

Η οικία ήταν ανέκαθεν ιδιοκτησία της οικογένειας Θεοδοσίου. Οι άντρες τον περασμένο αιώνα επιδίδονταν σε εμπορικές δραστηριότητες στο Αϊδίν της Μικράς Ασίας, όπου είχανε και κτηματική περιουσία. Η οικία έχει κατά καιρούς υποστεί αλλεπάλληλες προσθήκες και μετατροπές. Παλαιότερα η πρόσοψη της κρεβάτας ήταν διαμορφωμένη με κιπέγκια και όλος ο όροφος εδραζόταν σε ανοιχτές λίθινες καμάρες. Οι χώροι του ισογείου χρησιμοποιούνταν ως χώροι σταυλισμού και αποθήκευσης. Η μία καμάρα διακρίνεται ακόμη πάνω στην τοιχοποιία του ισογείου. Η άλλη καταστράφηκε κατά τη μετατροπή των αποθηκευτικών χώρων σε μαντζάτο. Ο οντάς ήταν το επίσημο δωμάτιο του σπιτιού. Η οικογένεια δεν διανυκτέρευε σχεδόν ποτέ σ’ αυτό το δωμάτιο. Τοίχοι της οικίας ανακατασκευάστηκαν από την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Πληροφορητές / ιδιοκτήτες
Κώστας Θεοδοσίου. Επάγγελμα: συνταξιούχος δάσκαλος. Τόπος μόνιμης διαμονής: Αθήνα.
Εικόνες
oikia-theodosiou-kalokairino-mantzatooikia-theodosiou-ontas-1oikia-theodosiou-ontas-2oikia-theodosiou-ontas-4oikia-theodosiou-ontas-5oikia-theodosiou-ontas-3

Στέφανος Τσιόδουλος, Η ζωγραφική των σπιτιών του Ζαγορίου, τέλη 18ου - αρχές 20ού αιώνα. Ιστορική και πολιτισμική προσέγγιση, Ριζάριο Ίδρυμα, Αθήνα 2009