Ιτέα

Ονομασία Χωριού
Ιτέα
Συναρτώμενοι οικισμοί
Λιάπη
Υψόμετρο (μέτρα)
920
Τοπολογία
Ορεινός οικισμός στις δυτικές απολήξεις της Πίνδου, στο ανατολικό τμήμα της περιφερειακής ενότητας Ιωαννίνων
Στοιχεία ιστορίας

Η Ιτέα αποτελείται από δυο συνοικισμούς, την Ιτέα και το Λιάπη. Μέχρι το 1954 ονομαζόταν Ντουχάνιστα. Το 1431 η Ντουχάνιστα πήγε με το μέρος του Μαλακασίου, όπως και τα άλλα χωριά του Ανατολικού Ζαγοριού, και δεν εντάχθηκε στο Βοϊνίκο. Μέχρι το 1931 ήταν τσιφλίκι. Πολύ παλιά ήταν τσιφλίκι ενός Τούρκου μπέη ο οποίος το πούλησε στον Εβραίο τραπεζίτη Εσδρά Κοφινά και αυτός μετέπειτα στον Βλαχλείδη. Το 1931 η Κρατική Υπηρεσία Εποικισμού δέσμευσε όλα τα μικρά τσιφλίκια για την αποκατάσταση των ακτημόνων καλλιεργητών. Η τελική διανομή των χωραφιών στους κατοίκους ολοκληρώθηκε το 1960. Πολλοί κάτοικοί της μετανάστευσαν σε Γερμανία, Αυστραλία και Αμερική.

Κάποιο δεκαπενταύγουστο πήγε στο πανηγύρι τουρκικό απόσπασμα Λιάπηδων (Χουσιάδες). Πείραξαν όμως κάποιες γυναίκες του χωριού με αποτέλεσμα οι άντρες της Ντουχάνιστας να σκοτώσουν έναν Λιάπη, ενώ οι υπόλοιποι τράπηκαν σε φυγή. Έκτοτε η Ντουχάνιστα ονομάστηκε Λιάπη. Μετά το περιστατικό, οι κάτοικοι υπό το φόβο αντιποίνων, εγκατέλειψαν το χωριό τους και μετοίκησαν στον Ορχομενό Βοιωτίας. Αφού έμεινε έρημο το χωριό ήρθαν και εγκαταστάθηκαν σε αυτό κάτοικοι από τα χωριά του Ασπροποτάμου, της Φιλιππιάδας και της Κόνιτσας, καθώς και λίγες οικογένειες Σαρακατσάνων. Ύστερα από πολλά χρόνια, και αφού πέρασε ο φόβος της αντεκδίκησης, επέστρεψαν από τον Ορχομενό γύρω στις δέκα οικογένειες.

Έθιμο ‘’θυσία της αγελάδας’’:

Στο πανηγύρι το δεκαπενταύγουστο έχουν ένα παμπάλαιο έθιμο. Σφάζουν μια αγελάδα. Τη μισή τη διαθέτουν για να κάνουν το τραπέζι σε όλους όσους συμμετέχουν στο πανηγύρι. Την άλλη μισή την τεμαχίζουν σε κομμάτια του ενός κιλού και τη μοιράζουν σε όλους τους χωριανούς, οι οποίοι διαθέτουν όσα χρήματα θέλουν στην εκκλησιαστική επιτροπή. Το έθιμο, σύμφωνα με την παράδοση, έχει μια παλιά ιστορία. Τα παλιά χρόνια η περιοχή είχε επτά μοναστήρια. Σε ένα από αυτά, την παραμονή του δεκαπενταύγουστου, ερχόταν ένα ελάφι στο προαύλιο του μοναστηριού. Το έπιαναν και το θυσίαζαν στο πανηγύρι της Παναγίας. Μια χρονιά όμως το ελάφι δεν ήρθε την παραμονή, αλλά το πρωί, την ώρα που χτυπούσε η καμπάνα. Το έπιασαν και το έσφαξαν, αλλά έκτοτε δεν ξαναήρθε ελάφι και οι κάτοικοι θυσιάζουν αντί αυτού μια αγελάδα. Το έθιμο διακόπηκε εξαιτίας του πολέμου του 1940. Οι κάτοικοι αναβίωσαν το έθιμο το 1980.

βλ. Μακρής Ε., Τα Ζαγοροχώρια, Ιωάννινα 1996

επίσης βλ. βιβλιογραφία για το Ζαγόρι

Φυσικό περιβάλλον

Μικροί και όμορφοι οικισμοί, μέσα στο πράσινο και με ευρύ ορίζοντα

Αρχιτεκτονική - Μνημεία

Εκκλησία Κοίμησης της Θεοτόκου

Δημογραφική εξέλιξη
1928: 312
1940: 355
1951: 387
1961: 252
1971: 145
1981: 138
1991: 115
2001: 122: και: 119
2011: 70: και: 63
Πανηγύρι

Το τοπικό πανηγύρι διοργανώνεται κάθε χρόνο την ημέρα του εορτασμού της Κοίμησης της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Συνήθως το πανηγύρι είναι μονοήμερο.