Δεμάτι

Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς ιδρύθηκε. Φαίνεται ότι ήταν κατοικημένο πριν από την κατάκτηση των Τούρκων από νομάδες κτηνοτρόφους. Κατά τον 17ο αι., κάτοικοί του μετανάστευσαν στη Μακεδονία εξ αιτίας της πίεσης που δεχονταν από τους Σπαχήδες. Και το 1820 πολλές οικογένειες μετοίκησαν στο Δραγάι.

Το Δεμάτι ήταν τσιφλίκι κάποιου Σπαχή μέχρι το 1884 και το εξαγόρασε ο εκ Δεματίου Ευθύμιος Παππάς. Από ό,τι φαίνεται σε έγγραφα το Δεμάτι δεν ανήκε τότε στην περιφέρεια Ζαγορίου αλλά σε εκείνη του Μαλακασίου, γι αυτό και ορισμένοι Ζαγορίσιοι δεν το θεωρούν χωριό του Ζαγορίου.

Μετά την απελευθέρωση του 1913 πολλοί κάτοικοι του Δεματίου μετανάστευσαν στην Αμερική με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί εκεί μια αξιόλογη παροικία Δεματιωτών, οι οποίοι ίδρυσαν το 1976 και την αδελφότητα Δεματίου (Brotherhood of Demati) με έδρα τη Φιλαδέλφεια και η οποία βοήθησε πολύ οικονομικά το χωριό.

Κατά την εποχή της ακμής του Ζαγοριού οι Μηλιωτάδες ήταν τσιφλίκι του Καμπέρ Αγά. Εκεί κοντά βρίσκεται και το χάνι του και η ομώνυμη γέφυρα. Από αυτό το χάνι περνούσε ο μεγάλος δρόμος για το ''ντερβένι''. Εκεί ήταν τα σύνορα του Ζαγοριού επί Τουρκοκρατίας. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται και η ιστορική βρύση (Ντουλόβρυση) του οριοφύλακα του Ζαγοριού Νικ. Ντούβλη.

βλ. Μακρής Ε., Τα ζαγοροχώρια, Ιωάννινα 1996

επίσης βλ. βιβλιογραφία για το Ζαγόρι