Μονή Βουτσάς

Η μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βουτσάς ή Βοτσάς βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Γρεβενίτι ( 1 ώρα με τα πόδια δυτικά του χωριού) και Δόλιανη και απέχει περίπου 45 χλμ. από τα Ιωάννινα. Σύμφωνα με την παράδοση το μοναστήρι ιδρύθηκε από τον Κωνσταντίνο Δ΄ τον Πωγωνάτο. Ωστόσο ιστορικά η άποψη αυτή δεν τεκμηριώνεται. Η σωζόμενη κτιτορική επιγραφή υποδεικνύει ότι το καθολικό ανακαινίστηκε και ιστορήθηκε το 1680 από τον ηγούμενο Αθανάσιο και τους μοναχούς Νικόδημο και Αννανία. Οι ελάχιστες αρχειακές πληροφορίες για την μονή προέρχονται από ένα χειρόγραφο του 18^ου αιώνα γνωστό ως «Χρονικό της Βοτσάς».

Η μονή παρέμεινε ανδρικό μοναστήρι ως το 1943, οπότε και καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Σήμερα σώζονται με πολλές ανακατασκευές το καθολικό, τα συγκροτήματα κελιών στα δυτικά και ο περιμετρικός οχυρωματικός τοίχος.

Το καμαροσκέπαστο καθολικό εξωτερικά καλύπτεται με νεώτερη δίρριχτη στέγη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποικίλα εικονογραφικά θέματα των τοιχογραφιών στο εσωτερικό του κατάγραφου καθολικού (σκηνές από τον βίο του Χριστού και της Θεοτόκου, Μαρτύρια αγίων, Οικουμενικές Σύνοδοι, Αίνοι, κ.α.). Εξωτερικά σώζεται εντοίχιος διάκοσμος στην ανατολική παρειά του δυτικού τοίχου. Εικονογραφικά και τεχνοτροπικά η τέχνη των τοιχογραφιών συνδέεται με τις τοιχογραφίες του γειτονικού ναού του Αγίου Δημητρίου στο Γρεβενίτι.

Στην ίδια περίοδο με τις τοιχογραφίες, δηλ. στην τελευταία εικοσαετία του 17^ου αιώνα, χρονολογείται επίσης το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού.